Zespół podkradania dotyczy najczęściej tętnic podobojczykowych. Ponieważ tętnice te są połączone za pośrednictwem innych naczyń, w przypadku niedrożności jednej z nich może dojść do odcinkowego, wstecznego przepływu krwi istniejącą drogą okrężną i zasilenia niedokrwionej okolicy. Odbywa się to kosztem tkanek po stronie zdrowej, które otrzymują mniej krwi niż normalnie. Dlatego mówi się w takiej sytuacji o zespole podkradania.

Zespół podkradania tętnicy podobojczykowej

Tętnice podobojczykowe są dużymi tętnicami zasilającymi kończyny górne oraz (za pośrednictwem swoich odgałęzień – tętnic kręgowych) tylną część mózgowia. Prawa tętnica podobojczykowa jest gałęzią pnia ramienno-głowowego, który odchodzi od aorty wstępującej, a lewa – odgałęzieniem łuku aorty.

Tętnice kręgowe łączą się u podstawy czaszki w przebiegającą w linii pośrodkowej ciała tętnicą podstawną, zmierzającą przez otwór wielki czaszki w stronę tylnej części mózgowia. W normalnych warunkach krew przepływa z aorty do obu tętnic podobojczykowych, a z nich do tętnic kręgowych. Połączone strumienie krwi z obu źródeł kierują się tętnicą podstawną w stronę mózgu.

Do zespołu podkradania dochodzi, gdy początkowy odcinek którejś (zwykle lewej) tętnicy podobojczykowej jest niedrożny. Krew nie przedostaje się po tej stronie do tętnicy kręgowej. W takiej sytuacji krew napływa „pod prąd” z tętnicy podstawnej (w której panuje wyższe ciśnienie) i płynie dalej do pustej tętnicy podobojczykowej po stronie chorej, za miejscem niedrożności. W efekcie naczynie po zdrowej stronie zasila nie tylko znajdujące się tam narządy, ale też oddaje część krwi na stronę chorą.

Zespół podkradania może więc zaistnieć dzięki temu, że wymienione tętnice tworzą wraz z łukiem aorty krąg. W przypadku przerwania go w jednym miejscu następuje odwrócenie przepływu krwi w części naczyń i tworzy się jego okrężna droga. Ciekawostką jest fakt, że o ile część źródeł opisuje ten zespół jako „zespół podkradania tętnicy podobojczykowej”, to inni stosują nazwę „zespół podkradania tętnicy kręgowej”. W rzeczywistości chodzi o to samo zjawisko.

Jak działa układ krążenia? Dowiesz się tego z filmu:

Objawy kliniczne zespołu podkradania

Objawy zespołu podkradania związane są z dwoma faktami. Pierwotną przyczyną pojawienia się jakichkolwiek symptomów jest niedrożność którejś tętnicy podobojczykowej, co sprawia, że w zakresie jej unaczynienia (najczęściej w kończynie górnej) pojawiają się cechy niedokrwienia. Ramię, przedramię i ręka mogą być chłodne, pojawiają się zaburzenia czucia (parestezje), bóle mięśniowe, tętno na tętnicach obwodowych jest słabe. W ciężkich przypadkach dochodzi do powstania troficznych zmian skórnych i martwicy tkanek. Ciśnienie tętnicze mierzone na kończynie niedokrwionej jest zdecydowanie niższe niż po stronie zdrowej. Zespół podkradania rozwija się zwykle stopniowo. Stan miejscowy chorej kończyny częściowo się poprawia, ale jednocześnie dochodzi do powstania objawów wtórnych – po stronie, która pierwotnie miała właściwe ukrwienie. Ich obecność ma związek z faktem, że część krwi, która powinna docierać na stronę zdrową, odpływa okrężną trasą na stronę chorą. W związku z tym w przypadku zespołu podkradania tętnicy podobojczykowej zdrowa kończyna zaczyna zdradzać objawy niedokrwienia.

Wsteczny odpływ tętnicą kręgową na stronę chorą powoduje również zmniejszenie dopływu krwi do mózgu. Pojawiają się symptomy niedokrwienia ośrodkowego układu nerwowego. Przyjmują one postać zawrotów i bólów głowy, szumów w uszach, zaburzeń widzenia, równowagi, koordynacji ruchów, oczopląsu lub zaburzeń mowy.

Leczenie zespołu podkradania tętnicy podobojczykowej może polegać na:

• udrożnieniu zamkniętej tętnicy podobojczykowej,

• zabezpieczeniu jej stentem naczyniowym, utrzymującym w miejscu zwężenia otwarte światło tętnicy,

• wykonaniu zespolenia (pomostu) naczyniowego tętniczo-tętniczego, pozwalającego na skierowanie większej ilości krwi na stronę chorą,

• chirurgicznym przeniesieniu (transpozycji) tętnicy podobojczykowej w inne miejsce aorty, tak by „podłączyć ją” do zdrowego naczynia i wyeliminować niedrożny odcinek z krążenia.

TTTS – zespół podkradania między płodami w ciąży bliźniaczej

Zespół podkradania między płodami zdarza się w niektórych przypadkach ciąży bliźniaczej. W przypadku obecności nieprawidłowych zespoleń naczyniowych przez jeden z płodów przepływa zdecydowanie więcej krwi niż przez drugi. Powoduje to m.in. zróżnicowanie tempa wzrostu bliźniaków, dużą różnicę masy ciała, pojawienie się wielowodzia po jednej stronie, a małowodzia po stronie drugiego dziecka. W badaniach ultrasonograficznych widoczna jest różnica w średnicy obu pępowin i przepływie krwi przez nie.

Zespół podkradania w przetoce tętniczo-żylnej

Przetokę tętniczo-żylną wykonuje się w celu uzyskania dobrego i trwałego miejsca, pozwalającego na wkłuwanie kaniul służących do przeprowadzenia dializy u chorych z niewydolnością nerek. Tętnicę zespala się z jedną żył przedramienia, co pozwala na uzyskanie dużego przepływu przez tę żyłę i jej trwałe rozszerzenie. Jednak przepływ przez zespolenie wykonane na wysokości nadgarstka powoduje, że część krwi wraca do układu żylnego, omijając naczynia ręki. W związku z takim podkradaniem na ręce mogą wystąpić opisywane już wcześniej objawy niedokrwienia.