Zespół niezaspokojenia emocjonalnego w latach 50. ubiegłego wieku opisali po raz pierwszy holenderscy psychiatrzy – Anna Terruwe i Conrad Baars, nazywając go nerwicą deprywacyjną. Problem ten jak dotąd nie figuruje w klasyfikacjach zaburzeń psychicznych, ale ma dość specyficzne objawy i wymaga odpowiedniego postępowania terapeutycznego.

Przyczyny niedojrzałości emocjonalnej

Rozwój jednostki w różnych sferach – fizycznej, intelektualnej, emocjonalnej, społecznej itd. – w optymalnych warunkach przebiega jednocześnie. Przy braku odpowiedniej stymulacji zdarza się jednak, że człowiek dojrzewa tylko w określonych obszarach, w innych pozostając dzieckiem. Przyczyną niedojrzałości emocjonalnej dorosłych są deficyty, jakie w sferze uczuć wystąpiły w okresie ich dzieciństwa.

Odwołując się do metafory, jaką posłużyli się amerykańscy psychiatrzy Frank Minirth i Paul Meier, ludzie rodzą się z pustym „zbiornikiem”, który na skutek interakcji z otoczeniem stopniowo wypełnia się miłością, czułością i troską. Przy braku tych uczuć w dorosłe życie wkracza się z ogromnym deficytem emocjonalnym, określanym niegdyś mianem nerwicy deprywacyjnej, a dziś – zespołem niezaspokojenia emocjonalnego.

Emocjonalna deprywacja może dotyczyć osób, które nie doświadczyły dostatecznie dużo bezwarunkowej miłości i akceptacji ze strony rodziców – najczęściej dlatego, że oni sami dorastali z pustymi „zbiornikami”. Jeśli podstawowe potrzeby człowieka związane ze sferą uczuć nie zostaną zaspokojone w okresie jego rozwoju, rozpoczyna on samodzielne życie z dojrzałością emocjonalną dziecka. Jest spragniony miłości, uwagi innych, niepewny siebie, brakuje mu poczucia bezpieczeństwa i własnej wartości. Tak samo, jak małe dzieci jest skoncentrowany na sobie, ma trudność z przeżywaniem autentycznej troski o innych ludzi. W jego świecącym pustkami „zbiorniku” brakuje uczuć, którymi mógłby obdzielać otoczenie.

Osobowość niedojrzała

Objawy emocjonalnej niedojrzałości mogą mieć różny charakter i nasilenie – w zależności od tego, w jakim stopniu danej osobie udało się skompensować deficyty powstałe w okresie rozwoju. W klasyfikacji zaburzeń psychicznych istnieje pojęcie osobowości niedojrzałej, której przypisuje się takie cechy, jak:

• niezdolność do empatii – zarówno dostrzegania negatywnych emocji innych osób, jak i cieszenia się ich radością,

• potrzeba nieustannego potwierdzania własnej wartości w oczach innych,

• nadwrażliwość na krytykę (w tym nadinterpretacja neutralnych komunikatów),

• problem z przyznaniem się do błędu,

• silny lęk przed podejmowaniem różnych działań w obawie o brak akceptacji otoczenia,

• brak asertywności, uleganie innym pod wpływem komplementów czy w obawie przed odrzuceniem,

• brak poczucia bezpieczeństwa, niepewność w kontaktach międzyludzkich,

• brak wiary w szczerość uczuć innych ludzi,

• poczucie osamotnienia, niezrozumienia,

• kompleksy, poczucie niższości,

• poczucie winy,

• trudności w podejmowaniu decyzji,

• problem z obiektywną oceną sytuacji.

Niedojrzałość emocjonalna w związku partnerskim czy przyjaźni to powód cierpienia obu stron. Osoby z zespołem niezaspokojenia emocjonalnego, mimo najlepszych chęci, nie potrafią tworzyć zdrowych relacji, obdarzać bliskich bezinteresowną miłością. Ich uwaga skoncentrowana jest bowiem na zaspokajaniu własnych potrzeb. Nawet próby uszczęśliwiania innych ludzi podyktowane są zwykle chęcią uzyskania ich aprobaty, czyli napełnienia własnego „zbiornika”.

Jakie mogą być pierwsze objawy nerwicy? Dowiesz się tego z filmu: 

Czy leczenie niedojrzałości emocjonalnej jest możliwe?

Zespół niezaspokojenia emocjonalnego to zaburzenie, które sprawia spore trudności diagnostyczne. Dlatego osoby nim dotknięte często mają problem z uzyskaniem adekwatnej pomocy. Co więcej, bywają traktowane z niezrozumieniem przez otoczenie, w związku z tym nie uzyskują tego, czego najbardziej potrzebują, czyli akceptacji.

Według Anny Terruwe osobowość niedojrzała nie kwalifikuje się do klasycznej terapii analitycznej czy behawioralnej. Ponieważ zaburzenie nastąpiło na skutek zatrzymania rozwoju emocjonalnego jednostki, należy zanurzyć ją w środowisku, w którym będzie miała możliwość uzupełnienia powstałych w dzieciństwie deficytów. Niesymetryczne relacje z człowiekiem niedojrzałym emocjonalnie są zwykle dużym, osobistym problemem dla jego bliskich, więc wskazany jest udział osoby trzeciej – psychoterapeuty.

Pomocna w leczeniu nerwicy deprywacyjnej może być już sama relacja z terapeutą. Odpowiednią metodą jest także terapia grupowa, ponieważ pozwala na budowanie więzi z innymi ludźmi w kontrolowanych warunkach. Niezwykle istotna jest przy tym współpraca bliskich pacjenta, którzy, poinformowani o specyfice jego zaburzenia, mogą traktować go ze zrozumieniem, nie stawiać mu nierealnych wymagań. Terapia wymaga sporo czasu, ale doświadczając akceptacji, bliskości, bezwarunkowej miłości można stopniowo zapełnić swój „zbiornik” i w poczuciu własnej wartości zacząć budować dojrzałe relacje z innymi ludźmi.

Bibliografia:

1. A. Terruwe, C. Baars, Integracja emocjonalna. Jak uwierzyć, że jesteś kochany i potrafisz kochać, tł. M. Ciszewska, Poznań 2004.

2. R. Hemfelt, F. Minirth, P. Meier, Miłość to wybór. O terapii współuzależnień, Poznań 2012.