Zespół Cotarda po raz pierwszy został opisany w 1880 r. przez neurologa z Francji Jules’a Cotarda jako rodzaj psychotycznej depresji obejmującej lęk, niewrażliwość na bodźce bólowe, melancholię, urojenia dotyczące własnego ciała i przeświadczenie o nieśmiertelności. Francuski neurolog opisał tę jednostkę chorobową, ponieważ zgłosiła się do niego pacjentka, która była przekonana, że poszczególne części jej ciała nie istnieją. Z czasem jej przekonania przybrały na sile, uważała siebie za martwą, aż ostatecznie zmarła z głodu. W kolejnych latach i dalszych badaniach klasyfikacja i kryteria tego zespołu uległy znacznym modyfikacjom.
Zespół Cotarda – charakterystyka schorzenia
Zespół Cotarda nie jest odrębną jednostką chorobową, a zespołem urojeń nihilistycznych dotyczących ciała, ujawniających się w przebiegu wielu chorób i zaburzeń. Najczęściej występuje on u osób starszych. Jest to swego rodzaju postać depresji psychotycznej. Towarzyszą jej urojenia hipochondryczne i nihilistyczne. Urojenia hipochondryczne, czyli urojenia dotyczące tego, że pacjent rozpoznaje u siebie wiele chorób, nie podlegają korekcie mimo dostarczanych przez otoczenie dowodów błędności tych przekonań. Urojenia nihilistyczne natomiast polegają na tym, że choremu wydaje się, iż otoczenie nie istnieje albo że wszystko znika. Urojenia nihilistyczne dotyczą również własnego ciała. Osoba jest przekonana, że jej organy wewnętrzne zanikają, gniją, a ciało jest wyłącznie skorupą obejmującą pustą przestrzeń.
Nie da się przekonać chorych o błędności ich przekonań. Twierdzą oni, że są martwi, że ich ciała się rozkładają. Ponadto są odporni na ból, przez co czują się nieśmiertelni. Poczucie nieśmiertelności u tych osób jest potęgowane przez przekonanie o tym, że nic nie jest w stanie ich zabić, bo przecież już nie żyją.
Zobacz film: Choroby rzadkie
Objawy zespołu Cotarda
Zespół Cotarda w ostatnich latach został podzielony na 3 rodzaje:
- Depresja psychotyczna z objawami lęku i obniżeniem nastroju, halucynacjami słuchowymi, urojeniami winy.
- Typ I zespołu Cotarda – urojenia nihilistyczne i hipochondryczne bez depresji.
- Typ II zespołu Cotarda – urojenia nihilistyczne i hipochondryczne z depresją, lękiem i skłonnością samobójczą.
Zespół Cotarda ujawnia się najczęściej u osób w starszym wieku i towarzyszy innym jednostkom chorobowym, np. zaburzeniom afektywnym – depresji i chorobie dwubiegunowej. Może również współistnieć z innymi jednostkami chorobowymi, jak schizofrenia, otępienie, padaczka czy guzy mózgu. Rzadziej zespół Cotarda dotyczy osób młodszych; szczególnie narażeni są na niego jednak chorzy na coraz częściej rozpoznawaną chorobą afektywną dwubiegunową.
Ze względu na obecność urojeń nihilistycznych i uczucie braku narządów wewnętrznych, np. układu pokarmowego, objawem zespołu Cotarda jest np. brak odczuwania głodu czy pragnienia.
Przyczyny zespołu Cotarda
Niestety nie znaleziono przyczyny występowania zespołu Cotarda. Jak wspomniano, schorzenie to może nałożyć się na inną patologię związaną z ośrodkowym układem nerwowym, jednak bardzo często u chorych nie wykrywa się wcześniej żadnych anomalii mózgu.
Leczenie zespołu Cotarda
Rokowanie u osób z zespołem Cotarda są dobre pod warunkiem podjęcia odpowiedniego leczenia. Bardzo dobrze działają elektrowstrząsy, ale ważną rolę w leczeniu odgrywają również antydepresanty i leki przeciwpsychotyczne.
Przypadki zespołu Cotarda
Celem zobrazowania przebiegu zespołu Cotarda może być opis przypadku. Starsza kobieta po stracie ojca popadła w tzw. hipomanię. Jest to zaburzenie maniakalne, jednak o zdecydowanie mniejszym nasileniu. Okresy hipomanii trwały kilka miesięcy. Następnie ta kobieta zaczęła notorycznie uskarżać się na wszelkiego rodzaju dolegliwości. Zaczęła doszukiwać się chorób, których nie miała. Popadła w depresję, przez co straciła pracę. Ponadto nasilało się wewnętrzne uczucie bardzo ciężkiej choroby. Nałożyły się na to urojenia prześladowcze i myśli samobójcze. W związku z tymi objawami za pośrednictwem rodziny została przyjęta do szpitala. Podczas hospitalizacji obserwowano u niej liczne zaburzenia, szczególnie urojenia smakowe, zapachowe, słuchowe. Nie chciała jeść ani pić, co argumentowała tym, że nie ma narządów wewnętrznych, które mogłyby strawić pokarm. Myśli samobójcze zniknęły. Na ich miejsce weszło uczucie nieśmiertelności. Pacjentka została poddana leczeniu elektrowstrząsami. Po kilku zabiegach objawy ustąpiły, a pacjentka została wypisana do domu z lekami stabilizującymi nastrój.