Zasadowica metaboliczna to zakłócenie równowagi kwasowo-zasadowej organizmu, ze względu na zbyt duży wzrost poziomu wodorowęglanów we krwi lub innych związków zasadowych, a także przy nadmiernej utracie jonów wodorowych. Jeśli zaburzenia te nie zostaną wyrównane, zmienia się pH krwi, czyli wynosi więcej niż 7,45. Jest to stan zagrożenia zdrowia i życia.

Równowaga kwasowo-zasadowa organizmu

Optymalne pH krwi wynosi 7,35–7,45. Układy buforujące w organizmie odpowiadają za utrzymanie pH krwi na odpowiednim poziomie. Z jednej strony równowaga kwasowo-zasadowa organizmu jest regulowana poprzez płuca, a z drugiej głównie przez nerki. Dlatego też w przypadku zaburzeń tej gospodarki i wystąpienia kwasicy bądź zasadowicy organizmu mówi się, że mogą one być oddechowe lub nieoddechowe (metaboliczne). W płucach dochodzi do wydalania dwutlenku węgla z organizmu. Jeśli rozwija się niewydolność oddechowa, dwutlenek węgla zostaje zatrzymany, co z kolei powoduje wzrost jego poziomu we krwi i tzw. kwasicę oddechową. W nerkach za równowagę kwasowo-zasadową organizmu odpowiedzialne są jony wodorowęglanowe. W stanie zdrowia organizm, regulując poziom pH krwi, utrzymuje je na stałym poziomie. W chorobie te mechanizmy stają się niewydolne, wobec czego dochodzi do rozwoju:

• kwasicy oddechowej,

• kwasicy metabolicznej,

• zasadowicy oddechowej,

• zasadowicy metabolicznej.

Badanie równowagi kwasowo-zasadowej organizmu to badanie gazometrii krwi tętniczej lub włośniczkowej. Na wyniku takiego badania widać m.in. stężenie dwutlenku węgla, pH krwi, poziom wodorowęglanów.

Zobacz film i dowiedz się wszystkiego o działaniu układu pokarmowego:

Przyczyny zasadowicy metabolicznej

Zasadowica metaboliczna spowodowana jest przede wszystkim nadmiarem wodorowęglanów (HCO3–), co może wynikać z nadmiernej ich podaży czy też ze zwiększonej ich regeneracji w nerkach. Jeśli chory ma upośledzoną w pewnym stopniu czynność nerek, to nadmierna ilość dostarczanych związków zasadowych, jak wodorowęglan sodu, węglan wapnia, cytrynian sodu, cytrynian potasu, mleczan czy octan, nie może zostać przez organizm wydalona. Przykładem jest zespół mleczno-alkaliczny. U jego podstaw leży nadmierne spożywanie mleka i produktów bogatowapniowych. Wapń i witamina D nasilają wchłanianie zwrotne jonów wodorowęglanowych w nerkach. Zasadowica metaboliczna to również konsekwencja niektórych objawów lub schorzeń, jak:

• wymioty,

• biegunka,

• nadmiar leków moczopędnych,

• guzy wydzielające reninę,

• zwężenie tętnicy nerkowej,

• gruczolak kosmkowy,

• nadmiar aldosteronu,

• choroba lub zespół Cushinga.

Zwrotne wchłanianie wodorowęglanu w nerkach, mogące przyczynić się do powstania zasadowicy metabolicznej, nasila się także przy odwodnieniu, czyli tzw. hipowolemii, a także przy niedoborze potasu.

Objawy zasadowicy metabolicznej

Zasadowica metaboliczna to bardzo poważne zaburzenie równowagi kwasowo-zasadowej organizmu, ale także równowagi wodno-elektrolitowej. Pojawiają się objawy odwodnienia, a także ciężkiej hipokaliemii, czyli niskiego poziomu potasu we krwi. To z kolei wywołuje objawy, takie jak:

• zaburzenia rytmu serca,

• senność,

• psychoza,

• depresja,

• zaniki odruchów ścięgnistych.

Ponadto dochodzi do znacznego spadku siły mięśniowej i niedrożności porażennej jelit.

Leczenie zasadowicy metabolicznej

Zasadowica metaboliczna leczona jest poprzez wyrównywanie przede wszystkim zaburzeń wodno-elektrolitowych. Konieczne jest określenie przyczyny zasadowicy i leczenie przyczynowe.

Zespół metaboliczny, czyli co? Dowiesz się tego z filmu: