Zapalenie opon mózgowych oznacza stan zapalny błon łącznotkankowych wyściełających czaszkę oraz kanał kręgowy, które osłaniają mózg i rdzeń kręgowy. Niekiedy choroba atakuje też samą tkankę mózgową, powodując zapalenie mózgu. Ostrzejszy przebieg ma bakteryjne zapalenie mózgu, choć równie niebezpieczne może być schorzenie wywołane przez wirusy, na przykład odkleszczowe zapalenie opon mózgowych.

Zapalenie opon mózgowych – objawy

Zapalenie opon mózgowych często jest diagnozowane bardzo późno, ponieważ jego wstępne objawy łatwo pomylić z innymi, mniej groźnymi chorobami, na przykład przeziębieniem. Początkowo pogarsza się samopoczucie i pojawia gorączka, sięgająca 39-40 stopni. Narasta osłabienie, a często także mogą wystąpić objawy niecharakterystyczne jak ból gardła, kaszel czy chrypka.

Objawami sugerującymi zapalenie opon mózgowych są:

• silny, pulsujący ból głowy,
• nudności i wymioty,
• sztywność karku, która uniemożliwia dotknięcie podbródkiem klatki piersiowej podczas biernego przyginania głowy do klatki piersiowej,
• wysypka na skórze,

• nadwrażliwość na dźwięk i światło,
• senność.

Odkleszczowe zapalenie opon mózgowych

Zapalenie opon mózgowych wywoływane przez ugryzienie maleńkiego pajęczaka staje się coraz większym problemem w Polsce. Każdego roku rozpoznaje się ok. 250-300 przypadków odkleszczowego zapalenia mózgu, choć eksperci szacują, że jest to jedynie około 30 proc. wszystkich zachorowań ze względu na podobieństwo początkowych objawów do innych infekcji grypowych czy żołądkowych.

W momencie ugryzienia przez zainfekowanego kleszcza do naszej krwi przedostają się groźne patogeny, powodujące rozwój choroby. Najpierw pojawia się gorączka, poczucie osłabienia, niekiedy wysypka i wymioty. U co trzeciej zakażonej osoby choroba rozwija się w drugą, dużo groźniejszą fazę, w której dochodzi do zapalenia opon mózgowych. Zaburzenia neurologiczne mogą wówczas spowodować problemy w pracy układu krążenia, zaburzenia oddychania, a w konsekwencji nawet śmierć.

Odkleszczowe zapalenie mózgu można leczyć jedynie objawowo, czyli redukować gorączkę, stan zapalny, bóle głowy czy ewentualne napady padaczkowe. Współczesna medycyna nie dysponuje lekarstwem zwalczającym lub hamującym rozmnażanie wirusa. Jedynym skutecznym sposobem zapobiegania schorzeniu są szczepienia ochronne.

Zapalenie opon mózgowych – przyczyny

Zapalenie opon mózgowych przyjmuje zwykle postać bakteryjną, chorobę wywołują wówczas najczęściej: meningokoki, pneumokoki lub pałeczka hemofilna typu b. W przypadku wirusowego zapalenie opon mózgowych sprawcami schorzenia są zazwyczaj tzw. enterowirusy (grupa około 70 drobnoustrojów, m.in. ECHO i Coxackie), ale także inne wirusy: opryszczki pospolitej (HSV), świnki, półpaśca, odry, HIV, WZW (wirusowego zapalenia wątroby) czy Epsteina-Barra (EBV).

Zapalenie opon mózgowych rozwija się w przebiegu różnych chorób, zwłaszcza jeśli ich leczenie nie zostało odpowiednio wcześniej podjęte. Stan zapalny może być konsekwencją włośnicy, kiły, rzeżączki, zapalenia zatok, białaczek, chłoniaków, AIDS i nowotworów złośliwych układu nerwowego.

Przyczyną zapalenia opon mózgowych bywa też kontakt ze zwierzętami, np. ugryzienie lub zadrapanie przez szczura. Osoby o niskiej odporności muszą uważać na odchody gołębi, gdzie kryje się niekiedy Cryptococcus neoformans – grzyb, który dostaje się do organizmu człowieka drogą wziewną i wywołuje kryptokokozę, schorzenie mogące przerodzić się w zapalenie opon mózgowych.

Zapalenie opon mózgowych u dzieci

Na zapalenie opon mózgowych są narażone zwłaszcza dzieci przed ukończeniem 1. roku życia, u których nie jest jeszcze w pełni rozwinięty system odpornościowy. Przyczyną często bywa zakażenie meningokokami – bakteriami żyjącymi w wydzielinie jamy nosowo-gardłowej u 20 % ludzi. Zarazić się nimi można drogę kropelkową (podczas kaszlu lub kichania), bezpośrednią (podczas pocałunku) lub pośrednią (korzystając ze wspólnych naczyń czy sztućców).

Zapalenie opon mózgowych u małych dzieci i niemowląt nie daje charakterystycznych objawów i jest trudniejsze do rozpoznania niż zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych u dorosłych. Dziecko może mieć gorączkę, brak apetytu, wymioty, nudności, może być rozdrażnione, rozpaczliwie płakać, odginać główkę do tyłu, a także być senne. Czasem obserwuje się charakterystyczne krwawe wybroczyny na skórze, które nie bledną przy ucisku.

Zapalenie opon mózgowych – powikłania

Powikłaniami zapalenia opon mózgowych u dzieci mogą być: późniejsze kłopoty z nauką, napady padaczkowe, zaburzenia snu, problemy z agresją i opanowaniem złości.

Zapalenie opon mózgowych u dorosłych skutkuje czasami uszkodzeniem mózgu, upośledzeniem umysłowym, częściową lub całkowitą utratą słuchu czy wzroku, problemami z mową, pamięcią, koncentracją oraz koordynacją ruchową, niedowładem.

Należy pamiętać, że najgroźniejszym powikłaniem zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych jest zgon.