Dwunastnica to niewielki, rurowaty narząd o długości około 25-30 cm, stanowiący początek jelita cienkiego. Swoim kształtem przypomina nieco literę "C". Mimo niewielkich rozmiarów dwunastnica pełni bardzo ważne zadanie w układzie trawiennym: to właśnie w niej trawiony pokarm zostaje poddany działaniu soku trzustkowego, żółci z wątroby oraz enzymów jelitowych. Substancje te umożliwiają trawienie tłuszczów, białek i węglowodanów zawartych w pokarmie. Ponadto w dwunastnicy rozpoczyna się proces wchłaniania składników odżywczych z pokarmów. 

Zapalenie dwunastnicy może pojawić się jako skutek infekcji układu pokarmowego o różnym pochodzeniu. Często współwystępuje z zapaleniem żołądka , a dokładniej: zapaleniem błon śluzowych, które wyścielają żołądek od wewnątrz. Samo zapalenie dwunastnicy - choć ma nieprzyjemne objawy - na ogół nie jest groźne. Nieleczone może jednak przejść w stan przewlekłego lub ostrego zapalenia dwunastnicy, a także doprowadzić do powstania choroby wrzodowej tego narządu.

Zapalenie dwunastnicy: przyczyny

Przyczyny zapalenia dwunastnicy mogą być bardzo różne. Należą do nich infekcje spowodowane działaniem wirusów, bakterii oraz grzybów. Do popularnych przyczyn można zaliczyć także podrażnienie układu pokarmowego na skutek długotrwałego przyjmowania lub nadużywania niektórych leków (zwłaszcza niesteroidowych leków przeciwzapalnych, np. aspiryny, ibuprofenu czy diklofenaku), nadużywanie alkoholu, zatrucie toksynami itp. Z badań wynika, że za około 90% przypadków stanu zapalenia dwunastnicy winę ponosi bakteria Helicobacter pylori.

Nie istnieją konkretne wytyczne dotyczące profilaktyki zapalenia dwunastnicy. Aby zminimalizować ryzyko zakażenia bakterią Helicobacter pylori, należy przede wszystkim pamiętać o przestrzeganiu zasad higieny (myć ręce przed posiłkiem i po wizycie w toalecie, nie spożywać niemytych warzyw i owoców itp.).

Zapalenie dwunastnicy: objawy

Objawy, które mogą świadczyć o stanie zapalnym dwunastnicy, to między innymi:

• ból w środkowej części brzucha (nasilający się zwłaszcza na czczo i ok. 2-3 godziny po posiłku; ból na ogół ustępuje po jedzeniu lub po wypiciu ciepłych płynów);
  
• ból promieniujący w kierunku kręgosłupa;
  
• nudności i wymioty;
  
• biegunka;
  
• wzdęcia jamy brzusznej;
  
• gorączka;
  
• ogólne osłabienie organizmu;
  
• brak apetytu i niechęć do jedzenia;
  
• odbijanie.
  

Objawy, które powinny szczególnie zaniepokoić i skłonić do natychmiastowej wizyty u specjalisty, to: 

• obfite wymioty, 
  
• becność krwi w wymiocinach bądź w stolcu (tzw. smoliste stolce o czarnym zabarwieniu),
  
• nagła i gwałtowna utrata masy ciała,
  
• zaburzenia połykania. 
  

Objawy te mogą oznaczać ostre zapalenie dwunastnicy oraz spowodować groźne w skutkach odwodnienie organizmu.

Zapalenie dwunastnicy: diagnoza i leczenie

Zapalenie dwunastnicy diagnozuje się głównie na podstawie dokładnego wywiadu lekarskiego (opis objawów podawany przez pacjenta), jak również za pomocą badań specjalistycznych. Opisując objawy, należy możliwie dokładnie podać, kiedy występuje i nasila się ból, czy ból ustępuje po posiłku, czy towarzyszą mu nudności i wymioty itp. Lekarz może spytać również o to, czy wcześniej w rodzinie występowały schorzenia układu trawiennego. Następnie specjalista zleca odpowiednie badania diagnostyczne: gastroskopię bądź prześwietlenie rentgenowskie (RTG) górnego odcinka przewodu pokarmowego. 

Gastroskopia może niekiedy wymagać ponadto pobrania wycinków błony śluzowej do badania histopatologicznego (laboratoryjnego). Zarówno gastroskopia, jaki i pobranie próbek nie są bolesne, jednak podczas badania pacjent może odczuwać dyskomfort. Pomocniczo lekarz zleca czasami badanie mikroskopowe kału.

W stanach zapalnych i chorobie wrzodowej dwunastnicy stosuje się zazwyczaj schemat leczenia złożony z dwóch antybiotyków oraz tzw. inhibitora pompy protonowej (substancji, której zadaniem jest obniżenie wydzielania kwasu solnego w żołądku, co zmniejsza podrażnienia błon śluzowych). Leczenie w tym systemie trwa na ogół 7 do 14 dni i pozwala na skuteczne pozbycie się bakterii bytujących w przewodzie pokarmowym, które stały się przyczyną infekcji. Dodatkowo stosuje się również preparaty nawadniające, których celem jest niedopuszczenie do odwodnienia organizmu. Jeśli występuje gorączka, podaje się także leki przeciwgorączkowe. Podczas leczenia należy zrezygnować z używek (alkoholu, kawy, papierosów), a także pamiętać o przestrzeganiu narzuconej przez lekarza, lekkostrawnej diety. Zalecane jest, aby skonsultować z lekarzem przyjmowanie jakichkolwiek leków - wiele z nich, zażywanych na własną rękę, może bowiem wywołać silne podrażnienie śluzówki żołądka i nasilić objawy.