Określenie „zamrożony bark” zostało użyte po raz pierwszy w 1934 roku przez amerykańskiego chirurga Ernesta Codmana do przedstawienia schorzenia charakteryzującego się stanem zapalnym torebki stawu ramienno-łopatkowego, ograniczającego ruchomość w stawie. Jest to jednostka chorobowa o niejasnej etiologii, która znacznie utrudnia codzienne funkcjonowanie.
Czym jest zamrożony bark?
Zamrożony bark to stan zapalny torebki stawu ramienno-łopatkowego, w przebiegu którego dochodzi do obkurczenia lub wytworzenia zrostów w obrębie torebki stawowej. W nomenklaturze medycznej określany jest także jako zespół zamrożonego barku, idiopatyczne zapalenie barku lub zarostowe zapalenie torebki stawowej. Szacuje się, że choroba dotyczy około 5% populacji, przy czym częściej występuje u kobiet, osób w przedziale wiekowym 40–60 lat, po stronie kończyny niedominującej.
Przyczyny powstawania zamrożonego barku
Przyczyny powstawania zamrożonego barku nie zostały jak dotąd dokładnie określone. Badacze są zdania, że do rozwoju choroby predysponują wcześniej przebyte w tej okolicy urazy, unieruchomienia i zabiegi operacyjne, mastektomia lub niedowład połowiczy. Nie bez znaczenia dla powstania schorzenia są wady postawy, postępujące starzenie się organizmu i cykliczne powtarzanie określonych ruchów. Część specjalistów uważa, że za zamrożony staw barkowy mogą odpowiadać także czynniki natury psychicznej, a zwłaszcza silny stres i depresja. Ponadto wśród determinantów choroby wymienia się zmiany hormonalne zachodzące w okresie menopauzy, choroby metaboliczne (cukrzyca, schorzenia tarczycy) i zaburzenia układu krążenia.
Do powstania schorzenia w znaczący sposób przyczynia się wysoki poziom produktów przemiany materii krążących we krwi. Nagromadzenie zwłaszcza związków toksycznych w okolicy stawu barkowego i w pobliskich mięśniach zaburza proces cyrkulacji krwi, w wyniku czego dochodzi do powstania bólu i ograniczenia ruchomości.
Objawy zamrożonego barku
Objawy zamrożonego barku znacznie utrudniają normalne funkcjonowanie. Typową dolegliwością jest silny ból barku, który nasila się nocą, przez co powoduje bezsenność lub obniża jakość snu. Chory nie może ułożyć się na bolącej stronie ciała. Przeszywający ból pojawia się podczas codziennych czynności. Początkowo odczuwany jest na szczycie barku, a następnie rozlewa się stopniowo w kierunku łokcia, wzdłuż zewnętrznej części ramienia. Chorzy skarżą się na sztywność i ograniczenie ruchomości w stawie. Jest to wynik obkurczenia torebki stawowej, która traci swoją elastyczność. Z zaawansowaniem schorzenia pojawiają się trudności m.in. z podaniem ręki, prowadzeniem pojazdów czy szczotkowaniem włosów.
Przebieg zamrożonego barku
Przebieg zespołu zamrożonego barku dzieli się na 3 fazy:
- zamrażania (faza bólu) – ból barku podczas ruchu, którego zakres stopniowo się ogranicza; okres ten może trwać od 2 do 9 miesięcy;
- zamrożenia – ból zmniejsza się, a ramię staje się coraz sztywniejsze i mniej ruchome, co wpływa na osłabienie siły mięśniowej; okres ten może trwać od 3 do 18 miesięcy;
- rozmrażania – zakres ruchu poprawia się, a ból się zmniejsza; okres ten może trwać od 5 do 12 miesięcy.
Jak leczyć zamrożony bark?
Leczenie zamrożonego barku skupia się na odciążeniu kończyny i redukowaniu bólu. Specjaliści zalecają zabiegi rehabilitacyjne na zamrożony bark. W trakcie usprawniania chorego pomocne są zwłaszcza elementy terapii manualnej, takie jak mobilizacje stawowe i tkanek miękkich. Przykładowe ćwiczenia, jakie można zastosować u chorych z zamrożonym barkiem, to rozciągające torebkę stawową, wahadłowe kończyną górną, izometryczne i pobudzające stymulację nerwowo-mięśniową. Następnie wykonuje się ćwiczenia oporowe wzmacniające siłę mięśniową i poprawiające stabilizację oraz elastyczność tkanek miękkich. Na koniec stosuje się gimnastykę zwiększającą siłę, kontrolującą pracę i poprawiającą dynamikę ruchów stawu barkowego.
Na choroby stawu barkowego pomocne są ultradźwięki, laser i pole magnetyczne. Chorego poddaje się także zabiegom krioterapii, jonoforezy z lekami przeciwzapalnymi i przeciwbólowymi. Zalecana jest akupunktura i kinesiotaping, który poprawia stabilność, zmniejsza napięcia i odciąża tkanki. Konieczna jest farmakoterapia. Dokonuje się iniekcji leków sterydowych i podaje środki przeciwbólowe oraz przeciwzapalne.
Niestety rekonwalescencja w wielu przypadkach trwa dość długo, nawet 12 miesięcy. W skrajnych przypadkach, gdy leczenie zachowawcze nie przynosi oczekiwanych rezultatów, wykonuje się zabieg chirurgiczny, który polega na przecięciu torebki stawowej i uwolnieniu stawu.
Bark zamrożony – domowe rozwiązania
Rolę wspomagającą leczenie specjalistyczne pełnią domowe rozwiązania na bark zamrożony. Chorym zaleca się zwiększenie spożycia czarnego sezamu, który stanowi bogate źródło miedzi i cynku. Zwiększone stężenie tych pierwiastków w organizmie łagodzi obrzęk i ból stawów. Dobrym sposobem jest namoczenie przed snem 1,5 łyżeczki czarnego sezamu w szklance letniej wody. Miksturę odstawia się na noc i spożywa rano, na czczo. Podobne działanie wykazują: oliwa z oliwek, kurkuma, sok ananasowy i imbir. Na czas choroby warto zwiększyć spożycie czosnku, który jest silnym antyoksydantem, a także wykazuje właściwości przeciwbólowe i przeciwzapalne. Z 3 ząbków rozgniecionego czosnku wymieszanych z ¼ szklanki letniego oleju gorczycowego przygotowuje się miksturę, którą wciera się w bolące miejsce. Działa ona rozluźniająco i łagodzi stan zapalny.
Bibliografia:
1. Lemiesz G., Iwańczyk K., Dąbrowski M., Najczęstsze dolegliwości bólowe kompleksu łopatkowo-ramiennego, „Praktyczna Fizjoterapia i Rehabilitacja”, 2016, 5, s. 6-22.
2. Kapandji A.I., Anatomia funkcjonalna stawów. Tom 1. Kończyna górna, Wrocław, Elsevier Urban & Partner, 2013.