Wstrząs hipowolemiczny jest stanem zagrożenia życia spowodowanym utratą ponad 20% objętości krwi lub płynów fizjologicznych. Tak duży deficyt uniemożliwia sercu pompowanie wystarczającej ilości krwi, co prowadzi do niewydolności wielonarządowej.
Wstrząs hipowolemiczny - objawy
Krew w naszym organizmie transportuje tlen i inne niezbędne substancje. Jeżeli strata tych substancji zachodzi szybciej niż ich uzupełnianie, przestają funkcjonować poszczególne narządy. Niewydolność serca oznacza brak możliwości utrzymania właściwego krążenia. Dochodzi wówczas do gwałtownego spadku ciśnienia krwi, co może zagrażać życiu.
Objawy wstrząsu hipowolemicznego zależą od wielkości strat w ilości płynów oraz krwi. Często wstrząs występuje bez poprzedzających go objawów, a jeżeli możemy jakieś zauważyć, mamy już do czynienia ze stadium zaawansowanym. Pierwszymi objawami są najczęściej:
- osłabienie,
- wzmożone pragnienie,
- blada, zimna i wilgotna skóra,
- skurczowe ciśnienie tętnicze poniżej 90 mmHg,
-
tachykardia,
- przyspieszony i spłycony oddech,
- zmniejszone wydzielanie moczu,
- splątanie i lęk.
Osoba, u której doszło do wstrząsu, ma zazwyczaj problemy z porozumiewaniem się i opóźnione reakcje. Wstrząs może spowodować widoczne krwawienia zewnętrzne, ale także niewidoczne i trudne w początkowym rozpoznaniu krwawienia wewnętrzne np. w następstwie urazu, które objawia się: bólem brzucha, krwią w kale, krwiomoczem, krwawieniem z pochwy, krwią w wymiocinach, bólem w klatce piersiowej czy obrzękiem jamy brzusznej.
Podczas utraty dużych ilości płynów i krwi, organizm reaguje tak zwaną centralizacją krążenia, czyli „przesunięciem krążenia” w obręb narządów niezbędnych do utrzymania funkcji życiowych, czyli serca, płuc i mózgu, kosztem ukrwienia skóry, przewodu pokarmowego i mięśni. Stąd też dochodzi do krytycznego obniżenia ciśnienia tętniczego mierzonego np. na kończynach.
Zobacz też: Ciśnienie osmotyczne krwi i płynów ustrojowych – co to jest i od czego zależy?
Przyczyny wstrząsu hipowolemicznego
Główną przyczyną wstrząsu hipowolemicznego jest utrata krwi, która następuje na skutek różnego rodzaju zewnętrznych i wewnętrznych urazów ciała, powodujących rozległe krwawienie. Zagrażająca życiu utrata krwi ma miejsce w przypadku:
- niezachowania ciągłości naczyń krwionośnych,
- nieprawidłowej objętości krwi w naczyniach krwionośnych.
Zaburzenia funkcji życiowych organizmu spowodowane są zmniejszeniem ilości krwi krążącej lub osłabieniem funkcjonowania mięśnia sercowego. Oprócz bezpośredniej utraty krwi, do wstrząsu może też doprowadzić utrata płynów fizjologicznych. Wówczas przyczyn upatruje się w nasilonych biegunkach, rozległych oparzeniach, długotrwałych i silnych wymiotach i nadmiernym poceniu się. Ryzyko wystąpienia wstrząsu mogą też zwiększyć przewlekłe choroby: cukrzyca, choroby serca, płuc czy nerek.
Zobacz też: Pozycja przeciwwstrząsowa – na czym polega i kiedy należy stosować?
Wstrząs hipowolemiczny - postępowanie, które ratuje życie
Każdy przypadek wstrząsu hipowolemicznego jest stanem zagrażający życiu i niezwłocznie należy wezwać pomoc medyczną. Osobie z podejrzeniem wstrząsu nie należy podawać doustnie żadnych leków ani płynów. Jeśli wstrząs hipowolemiczny jest spowodowany widocznym krwawieniem zewnętrznym, kluczowe jest jego zatamowanie lub ograniczenie. Przy widocznych urazach nie należy na własną rękę wyjmować osadzonych w ranie ciał obcych, nawet jeśli są przyczyną krwawienia. Jeżeli rana nie jest zanieczyszczona i nic z niej nie wystaje, należy ją opatrzyć za pomocą bandażu, gazy, a w przypadku braku apteczki: koszuli, ręcznika czy innego kawałka czystego materiału. Pozwoli to zatrzymać lub ograniczyć utratę krwi.
Jednocześnie należy zabezpieczyć poszkodowanego przed wychłodzeniem organizmu (np. za pomocą koca termicznego, a w przypadku jego braku – ubrań, które mamy ze sobą lub znajdziemy na miejscu zdarzenia). Przy utracie przytomności konieczne jest ułożenie poszkodowanego w pozycji bezpiecznej (pozycja boczna ustalona). Jeśli doszło do zatrzymania krążenia, niezbędne jest rozpoczęcie resuscytacji krążeniowo-oddechowej.
Ponieważ wstrząs hipowolemiczny to sytuacja wymagająca bezzwłocznej interwencji, bardzo ważne jest natychmiastowe wezwanie wykwalifikowanej pomocy medycznej lub przewiezienie do szpitala. Wstrząs, bez odpowiedniej interwencji, prawdopodobnie zakończy się śmiercią. Niedobór krwi lub płynów w organizmie może spowodować uszkodzenie bardzo ważnych narządów wewnętrznych jak nerki czy mózg. Skutki wstrząsu hipowolemicznego zawsze zależą od ilości utraconej krwi i płynów i mogą prowadzić do groźnych następstw, a szybkie udzielenie wykwalifikowanej pomocy zwiększa szanse na przeżycie poszkodowanego.