Wirusowe zapalenie oskrzeli, jak sama nazwa wskazuje, to zapalenie oskrzeli o etiologii wirusowej. Jest to najczęstszy typ zapalenia oskrzeli. Wirusy wywołują zapalenia ostre, czyli trwające mniej niż 3 tygodnie. Jest to bardzo powszechna choroba, rozpoznawana po wstępnym wykluczeniu zapalenia płuc. Głównym objawem, z którym zgłaszają się chorzy, jest ostry kaszel. Większość dzieci przynajmniej raz w życiu przechodzi epizod tej choroby.
Przyczyny wirusowego zapalenia oskrzeli
Wirusowe zapalenie oskrzeli wywołane jest przez podobne wirusy do tych, które powodują przeziębienie i grypę. Należą do nich wirusy z grupy A i B, respiratory syncytial virus (RSV), koronarowirusy, rynowirusy i adenowirusy. Najczęściej powodują one powszechną chorobę przeziębieniową, jednak mogą objąć również dalsze odcinki dróg oddechowych i przyczynić się do rozwoju wirusowego zapalenia oskrzeli.
Objawy wirusowego zapalenia oskrzeli
Zarówno u dzieci, jak i u dorosłych wirusowe zapalenie oskrzeli daje podobne objawy. Najczęściej pojawia się kaszel, któremu towarzyszy odkrztuszanie śluzowej plwociny. W zakażeniu wirusowym plwocina ta ma najczęściej białawą barwę. Kolor żółty bądź zielony świadczy o zakażeniu bakteryjnym. W przypadku wirusowego zapalenia oskrzeli wywołanego przez wirusy grypy i paragrypy obserwuje się objawy ogólnoustrojowe w postaci gorączki, bólu mięśni i stawów, ogólnego uczucia rozbicia. Inne wirusy rzadziej wywołują objawy ogólne.
Same objawy, nawet charakter plwociny, nie pozwalają na odróżnienie przyczyny zapalenia oskrzeli. Wszystkie symptomy utrzymują się do tygodnia, jednak główny objaw, jakim jest kaszel, często trwa nawet przez 3 tygodnie po ustaniu infekcji. Rzadko wirusowemu zapaleniu oskrzeli towarzyszy świszczący oddech. Jeśli jednak się pojawia i towarzyszą mu duszność czy ból w klatce piersiowej, koniecznie należy skonsultować się z lekarzem. Podobnie w przypadku nieustępującej gorączki czy objawów, które utrzymują się jeszcze po tygodniu trwania infekcji.
Diagnostyka wirusowego zapalenia oskrzeli
Rozpoznanie zapalenia oskrzeli polega przede wszystkim na wykluczeniu zapalenia płuc. Niestety niektóre jednostki chorobowe dają na tyle podobne objawy, że aby trafnie je rozpoznać, należy wykluczyć inne, podobne, lecz poważniejsze stany. Tak jest w przypadku zapalenia oskrzeli. Daje ono objawy niczym nieróżniące się od zapalenia płuc, choć można powiedzieć, że w przypadku wirusowego zapalenia oskrzeli są one zdecydowanie mniej nasilone niż w zapaleniu płuc. Dlatego lekarz przede wszystkim osłuchuje chorego, by wykluczyć zmiany zapalne w tkance płucnej. By ostatecznie stwierdzić, że nie jest to zapalenie płuc, wykonuje się zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej. Jednak nie jest ono konieczne, jeśli lekarz nie ma wątpliwości przy badaniu fizykalnym co do braku nacieków zapalnych w płucach. Nie jest również konieczne wykonywanie badania mikrobiologicznego plwociny dla rozróżnienia bakteryjnego i wirusowego zapalenia oskrzeli, choć oczywiście takie badania są dostępne i można się im poddać.
Leczenie wirusowego zapalenia oskrzeli
Podobnie jak w każdym innych zapaleniu dróg oddechowych o etiologii wirusowej, nie podaje się leków działających przyczynowo, a jedynie stosuje leczenie objawowe. Są pewne wskazania, których należy przestrzegać w przebiegu wirusowego zapalenia oskrzeli, by skrócić czas trwania objawów, zmniejszyć ich nasilenie i uniknąć powikłań. Przede wszystkim wirusowe zapalenie oskrzeli wymaga odpoczynku w domu. W przypadku wystąpienia gorączki można stosować zarówno paracetamol, jak i ibuprofen, w dawkach dostosowanych do grupy wiekowej.
Leczenie kaszlu stanowi większy problem, ponieważ należy odróżnić, czy kaszel jest mokry (towarzyszy mu odkrztuszanie plwociny) czy suchy. Jest to bardzo ważne, ponieważ leki stosowane na kaszel suchy blokują odruch kaszlu. Jeśli zastosuje się je na kaszel mokry, doprowadzi się do zalegania wydzieliny w drzewie oskrzelowym i pogorszenia stanu zdrowia. Kaszel mokry bowiem wymaga zastosowania preparatów, takich jak ambroksol, które ułatwiają odkrztuszanie zalegającej wydzieliny. U dzieci i niemowląt najczęściej stosuje się preparaty przeznaczone do obu rodzajów kaszlu, jednak nie mają one żadnych substancji czynnych o wyżej wymienionym działaniu, a jedynie są to złożone preparaty różnych ziół i innych substancji łagodzących kaszel. W przypadku pojawienia się u niemowlęcia lub dziecka świszczącego oddechu można zastosować np. salbutamol w syropie, który pozwala na rozszerzenie drzewa oskrzelowego.
W zapaleniu oskrzeli nie stosuje się antybiotyków. Nawet jeśli plwocina staje się żółtawa, ale stan chorego nie pogarsza się, najczęściej należy się wstrzymać z podaniem antybiotyku. Jego zbyt lekkomyślne wprowadzenie może wygenerować jedynie szczepy bakterii oporne na dany antybiotyk, a nie poprawi stanu chorego. Antybiotyki włącza się, jeśli jest to naprawdę konieczne.