Więzadła to pasma włóknistej, białej tkanki łącznej pomiędzy kośćmi. Ich zadaniem jest wzmocnienie oraz stabilizacja stawu; mogą także wzmacniać powłokę wokół stawu (np. w kolanie). Są wytrzymałe i jednocześnie elastyczne – kiedy staw osiąga największy zakres ruchu, napinają się.
Przeczytaj też: Więzadło krzyżowe (przednie, tylne) – anatomia i rekonstrukcja
Budowa więzadeł krzyżowych
W stawie kolanowym znajdują się dwa więzadła, które łączą kość udową z kością piszczelową – więzadło krzyżowe przednie (ACL – łac. ligamentum cruciatum anterius) i więzadło krzyżowe tylne (PCL – łac. ligamentum cruciatum posterius). Oba więzadła pomagają w stabilizacji stawu kolanowego, który jest największym stawem u człowieka.
Więzadło krzyżowe przednie – wewnątrzstawowe więzadło stawu kolanowego – zlokalizowane jest z przodu kolana. Zbudowane jest ono z pęczków, które są przyczepione do kości udowej oraz piszczelowej – pęczka tylno-bocznego, pęczka pośredniego i pęczka przednio-przyśrodkowego. Więzadło krzyżowe przednie jest przyczepione do wewnętrznej powierzchni kłykcia bocznego kości udowej (przy tylnym brzegu).
Więzadło krzyżowe tylne – drugie wewnątrzstawowe więzadło stawu kolanowego – blokuje możliwość przesuwania się kości piszczelowej na kość udową od tyłu. Jest przyczepione do wewnętrznej powierzchni kłykcia przyśrodkowego kości udowej (przy przednim brzegu).
Oba więzadła są zbudowane z błony włóknistej oraz maziowej (leżą na zewnątrz jamy stawowej). Z wyglądu przypominają strunę.
Urazy więzadeł krzyżowych
Więzadła krzyżowe, a szczególnie więzadło krzyżowe przednie, narażone są na urazy. Uszkodzenie więzadła to jedna z najczęściej występujących kontuzji u sportowców. Urazy więzadeł krzyżowych wynikają z faktu, że więzadła nie są zbudowane w sposób, który stwarzałby możliwość długotrwałego napięcia. Podczas ich zbyt mocnego naciągnięcia może dojść do naderwania bądź zerwania.
Najgroźniejsze są sytuacje, w których ruch jest gwałtowny, np. podczas skręcenia kości piszczelowej, w momencie gdy zablokowana jest kość udowa. Dyskobole, osoby grające w piłkę nożną i futbol oraz wszyscy uprawiający narciarstwo są szczególnie narażeni na urazy więzadeł krzyżowych. Również długotrwały bezruch oraz zaawansowany wiek sprzyjają uszkodzeniom więzadeł krzyżowych.
Typowe objawy uszkodzenia więzadeł krzyżowych:
- ból (z przodu kolana, jeśli uszkodzone zostało więzadło krzyżowe przednie, oraz z tyłu kolana, jeśli uszkodzone zostało więzadło krzyżowe tylne),
- obrzęk kolana,
- sztywność kolana,
- ograniczona ruchomość, trudność w poruszaniu się.
Jeśli uraz jest poważny, pojawia się uczucie niestabilności stawu. W przypadku podejrzenia urazu więzadła krzyżowego przedniego bądź tylnego należy odciążyć nogę (ograniczyć ruch do niezbędnego minimum) i jak najszybciej skontaktować się z ortopedą w celu postawienia diagnozy. Lekarz diagnozuje uraz na podstawie wywiadu z pacjentem, badania fizykalnego, badania ultrasonograficznego (USG), zdjęcia rentgenowskiego (RTG), rezonansu magnetycznego (RMI), tomografii komputerowej (TK), testu Lachmana, rzadziej innych testów medycznych. Lekarz może także wykonać punkcję w celu ewentualnego pobrania płynu, który zebrał się w kolanie.
Test Lachmana
U osób, u których podejrzewa się uraz więzadła krzyżowego przedniego, wykonuje się tzw. test Lachmana. Przeprowadza go specjalista według schematu:
- Pacjent kładzie się na plecach z kolanem zgiętym pod kątem ok. 20–30º (badana kończyna powinna być zwrócona na zewnątrz).
- Lekarz jedną ręką podtrzymuje (stabilizuje) udo, drugą trzyma za podudzie.
- Kciuk lekarza znajduje się na tzw. guzowatości kości piszczelowej.
- Lekarz wykonuje kciukiem ruchy w przód oraz w tył; możliwość nadmiernego wysunięcia podudzia względem uda świadczy o urazie więzadła krzyżowego przedniego.
- Dla potwierdzenia diagnozy test Lachmana można przeprowadzić na drugim kolanie.
Test Lachmana jest uważany za najbardziej wiarygodny w diagnostyce kontuzji więzadła krzyżowego przedniego. Inne testy medyczne przeprowadzane pod kątem diagnostyki uszkodzeń więzadła krzyżowego przedniego oraz tylnego to test szuflady oraz test Pivot Shift.
Leczenie urazów więzadeł krzyżowych
Urazy więzadeł krzyżowych leczy się trudno – ponieważ są słabo ukrwione, nawet niewielkie urazy długo się goją. Sposób leczenia zależy od stopnia urazu, przyczyny, wieku pacjenta oraz stopnia jego aktywności fizycznej.
Wyróżnia się 3 stopnie uszkodzeń więzadła krzyżowego:
- lekki (niewielka liczba uszkodzonych włókien),
- umiarkowany (znaczna liczba uszkodzonych włókien),
- ciężki (przerwanie włókien bądź oderwanie więzadła od przyczepów kostnych).
Urazy lekkie nie wymagają interwencji chirurgicznej – leczy się je zachowawczo (nieinwazyjnie). Stosuje się stabilizatory oraz ćwiczenia fizyczne. Poważne urazy leczone są operacyjnie, konieczna jest także rehabilitacja. Zaniedbanie leczenia więzadła krzyżowego czy rehabilitacji grozi uszkodzeniem pozostałych struktur w obrębie kolana, co może doprowadzić do nieodwracalnych zmian zwyrodnieniowych.
Przeczytaj też: Urazy kolana: najczęstsze kontuzje, objawy i powikłania
Bibliografia:
- http://dl.cm-uj.krakow.pl:8080/Content/1310/2%20WSTeP.pdf,
- http://ojs.ukw.edu.pl/index.php/johs/article/download/4504/pdf.
Zobacz, jak Qczaj i Radosław Majdan dbają o zdrowie.