Wanilia to owoc, który swoich właściwości nabiera już po zbiorze, kiedy poddawany jest cyklicznemu procesowi fermentacji i suszenia. Tworzący się przy tym związek glikozydowy – wanilina – nadaje jej charakterystyczny aromat i smak.
Wanilia – pochodzenie i dostępne formy
Wanilia w najbardziej naturalnej postaci to suszony owoc o kształcie strąka fasolki szparagowej. Popularnie nazywany laską, ma ciemnobrunatną lub czarną barwę, na jego powierzchni może pojawiać się biały osad – wanilina.
Szczególnie cenna jest tzw. wanilia bourbon (burbońska) pochodząca z Madagaskaru. Uważa się, że ma ona najwięcej walorów.
Wanilia jest jedną z najdroższych przypraw, dlatego najczęściej spotykane opakowania, mimo stosunkowo wysokiej ceny, zawierają tylko dwie lub trzy laski. Innymi dostępnymi formami naturalnej wanilii są: proszek, olejek lub ekstrakt. W sprzedaży znajduje się też cukier waniliowy. Ten prawdziwy powstaje przez dodanie do cukru buraczanego wanilii. Po kilku tygodniach substancje dyfundujące (przenikające) z lasek nadają cukrowi charakterystyczny zapach i smak.
Na co dzień cukier waniliowy zastępowany jest syntetycznym produktem – cukrem wanilinowym. Jest to mieszanina cukru z otrzymywaną w drodze reakcji chemicznych waniliną. Smak i zapach tego wyrobu są jednak zdecydowanie gorsze, ponieważ naturalna wanilia zawiera również inne substancje nadające produktom charakterystyczne walory. Wiele źródeł zwraca też uwagę na fakt, że cukier wanilinowy może powodować objawy nietolerancji.
Wanilia jako przyprawa
Wanilia nadaje potrawom charakterystyczny, słodkawo-korzenny smak i zapach. Sprawia to, że najczęściej wykorzystywana jest do deserów i napojów.
Lody waniliowe to jeden z najbardziej popularnych produktów z dodatkiem wanilii. Jej aromat spotyka się również często w budyniu, kremach, musach. Służy on do przygotowywania ciast (piaskowce, babki) oraz innych wypieków i wyrobów cukierniczych. Stanowi cenny dodatek do napojów, zarówno zimnych, jak i ciepłych. Laska wanilii może nadać aromat sokom, kompotom, lemoniadom, koktajlom. W jesienne i zimowe wieczory herbata z dodatkami takimi jak wanilia, cynamon czy imbir oraz z owocami cytrusowymi działa rozgrzewająco i poprawia nastrój.
Kuchnia śródziemnomorska i niektóre kuchnie egzotyczne wykorzystują wanilię do tworzenia ciekawych kompozycji smakowych w daniach głównych. Sosy z jej dodatkiem najczęściej używane są do ryb, owoców morza i białych mięs (np. królika, cielęciny).
W celu nadania aromatu napojom i sosom wystarczy na krótki czas zanurzyć w nich laski wanilii. Wypłukane i wysuszone mogą być użyte kilkakrotnie.
W zależności od typu doprawianej potrawy lub napoju można wykorzystywać laski, olejek proszek lub cukier waniliowy.
Wanilia a odchudzanie
Wanilię w różnych formach łączy się często z dietami odchudzającymi. Według wielu badań zawarte w niej substancje aromatyczne wpływają na obniżenie aktywności ośrodka łaknienia, co ułatwia stosowanie diet niskoenergetycznych.
Zaleca się przede wszystkim dodawanie wanilii w różnych postaciach do spożywanych posiłków i napojów. Innym proponowanym sposobem jest regularne wąchanie olejku waniliowego, dzięki czemu uzyskuje się uczucie sytości.
Wanilia wpływa również pozytywnie na procesy trawienia (np. poprzez zwiększenie wydzielania soku żołądkowego).
Wanilia – właściwości lecznicze
Olejki eteryczne i inne substancje zawarte w wanilii sprawiają, że w celach leczniczych lub profilaktycznych może być ona stosowana w różny sposób:
-
wewnętrznie – drogą pokarmową jako dodatek do potraw i napojów,
-
zewnętrznie – na skórę jako olejek do masażu albo w formie olejków do aromaterapii.
Znane są przepisy na nalewkę waniliową – podawaną często przy gorączce albo bólach reumatycznych.
Wśród wielu prozdrowotnych właściwości wanilii wymienia się najczęściej:
- działanie pobudzające – u osób zmęczonych, wyczerpanych, w apatii i lekkich stanach depresyjnych,
- wpływ na mięsień sercowy – regulacja tętna i zmniejszenie pobudliwości (np. skłonności do tachykardii),
- właściwości kojące, uspokajające i usypiające (proponuje się tu np. skrapianie olejkiem waniliowym pościeli),
- działanie rozkurczające na mięśniówkę gładką, np. przewodu pokarmowego, układu moczowego
- regulację wydzielania enzymów trawiennych,
- łagodzenie objawów bólowych w zmianach reumatoidalnych i zwyrodnieniowych.
Podkreśla się, że wanilia ma działanie antyoksydacyjne. Pozwala na wiązanie wolnych rodników, a tym samym zmniejsza ryzyko powstania nowotworów, opóźnia starzenie się organizmu i pomaga skórze zachować elastyczność.
Olejek waniliowy stosowany jest do nawilżania skóry, a przez niektórych – do tonizowania jej łagodnych zapaleń spowodowanych np. przez lekkie oparzenia.
Cukier waniliowy a wanilinowy
Syntetycznie produkowana wanilina jest stosowana do produkcji cukru wanilinowego (nie waniliowego). Zwraca się uwagę na fakt, że choć jest on o wiele tańszy i łatwiej dostępny, może powodować objawy nietolerancji: pokrzywkę, podrażnienie skóry a nawet wyprysk (egzemę).