Usunięcie tarczycy to złożony technicznie zabieg, który znacząco wpływa na metabolizm. Jeśli nie pozostawia się czynnego hormonalnie miąższu tego narządu, chory wpada w stan niedoczynności tarczycy, grożący poważnymi skutkami zdrowotnymi. Podawanie odpowiednich dawek leków pozwala na normalne życie.
Umiejscowienie i funkcja tarczycy
Tarczyca jest gruczołem dokrewnym umiejscowionym w przedniej części szyi, na przedniej powierzchni krtani. Zbudowana jest zwykle z dwóch płatów połączonych cieśnią (węziną). Narząd ten jest bogato unaczyniony. W jego pobliżu znajdują się przytarczyce – niewielkie gruczoły wydzielania wewnętrznego, które m.in. odpowiadają za regulację gospodarki wapniowej w organizmie.
Tarczyca wydziela hormony wpływające znacząco na całość procesów metabolicznych organizmu. Pośrednio lub bezpośrednio regulują tempo przemiany węglowodanów, białek i tłuszczów. Hormony te to trójjodotyronina (T3) i tyroksyna (T4). Są one niezbędne do życia, organizm nie jest w stanie wytworzyć ich w żadnym innym narządzie ciała.
Jak działa tarczyca? Dowiesz się tego z filmu:
Wskazania do usunięcia tarczycy
Tarczycę usuwa się z powodu:
- nowotworu złośliwego (raka),
- powikłanej, nieleczącej się farmakologicznie nadczynności tarczycy,
- znacznego stopnia powiększenia tego gruczołu (wola), które może mieć charakter rozlany lub guzkowy, powodować ucisk na inne narządy szyi i być przyczyną niekorzystnych objawów, takich jak chrypka, problemy z przełykaniem, uporczywy kaszel.
Rodzaje usunięcia tarczycy i ich skutki
W niektórych sytuacjach możliwe jest częściowe usunięcie tarczycy. Na przykład w przypadku obecności pojedynczego, podejrzanego guzka można wykonać płatowe usunięcie gruczołu, pozostawiając drugi płat. Najczęstszym rodzajem wycięcia (resekcji) tarczycy jest zabieg tzw. subtotalny – z pozostawieniem niewielkiego fragmentu czynnej tkanki gruczołowej, która po zabiegu podejmuje funkcję wydzielniczą i w korzystnych warunkach może produkować ilość hormonów dostateczną do normalnego funkcjonowania chorego.
Inna sytuacja powstaje w momencie, gdy tarczycę poddaje się całkowitej (doszczętnej) resekcji. Konieczność taka zachodzi w przypadku złośliwej, niedającej się kontrolować nadczynności, choroby Gravesa-Basedowa albo Hashimoto, a także w przypadku raka. Przy braku naturalnego wydzielania hormonów tarczycy stan chorego szybko pogarszałby się, prowadząc do objawów rozwiniętej niedoczynności tego narządu i śmierci. Dlatego niezbędną kontynuacją zabiegu jest substytucja hormonalna, czyli podawanie leków zawierających odpowiednią substancję czynną.
Powikłania usunięcia tarczycy
Powikłania usunięcia tarczycy dzieli się na niespecyficzne i specyficzne. Do pierwszej grupy należą typowe dla wszystkich zabiegów operacyjnych komplikacje:
- zakażenie rany operacyjnej,
- krwawienie śród- lub pooperacyjne (powikłanie to występuje relatywnie często po usunięciu tarczycy, gdyż ukrwienie tego narządu jest bardzo bogate),
- uszkodzenie okolicznych narządów w trakcie zabiegu,
- niezamierzone pozostawienie części tkanki czynnej tarczycy.
Powikłania specyficzne występują bardzo rzadko. Zalicza się do nich przede wszystkim podwiązanie lub przecięcie nerwów krtaniowych wstecznych oraz usunięcie przytarczyc. Uszkodzenie nerwu krtaniowego wstecznego powoduje porażenie mięśni fałd jednego z fałdów głosowych, co upośledza proces oddychania i wywołuje zaburzenia mowy. Obustronne uszkodzenie jest powikłaniem poważniejszym, zagrażającym niekiedy życiu chorego. Wycięcie przytarczyc zaburza gospodarkę wapniową i powoduje znaczne obniżenie poziomu wapnia. Objawem tego powikłania jest jawna lub utajona tężyczka.
Skąd wiadomo, że tarczyca choruje? Dowiesz się tego z filmu:
Usunięcie tarczycy – przebieg pooperacyjny i rekonwalescencja
Pod koniec zabiegu usunięcia tarczycy choremu zakłada się drenaż ssący loży (wolnej przestrzeni) po usuniętym narządzie. Dzięki temu ogranicza się możliwość zbierania się tam płynu wysiękowego lub przesiękowego. Można również kontrolować, czy nie dochodzi do krwawienia z jednego z podwiązanych w czasie zabiegu naczyń tętniczych. W warunkach prawidłowych dreny usuwa się najpóźniej w 2-3 dobie po zabiegu. Chory może wtedy opuścić szpital. Tuż po zabiegu rozpoczyna się podawanie leków zawierających hormony tarczycy. Ich poziom w organizmie jest monitorowany przez dłuższy czas, by dobrać odpowiednią dla chorego dawkę. Jeśli byłaby ona zbyt mała, mogłyby wystąpić objawy niedoczynności tarczycy, a jeśli zbyt duża – nadczynności. Po ok. 7-10 dniach usuwa się szew, którym została zamknięta rana pooperacyjna. Najczęściej jest to plastyczny szew śródskórny, więc po prawidłowym, niepowikłanym infekcją wygojeniu się rany u podstawy szyi pozostaje jedynie blada, nitkowata, niemal niezauważalna blizna o długości 10-12 cm.
Usunięcie tarczycy a tycie
Osoby, którym usuwa się tarczycę często obawiają się przytycia po tym zabiegu. Jednak prawidłowa kontrola poziomu hormonów tarczycy i odpowiednio dobrane leczenie sprawiają, że metabolizm chorego jest zrównoważony i nie dochodzi ani do zmniejszenia, ani do powiększenia masy ciała. Tycie w trakcie leczenia hormonami tarczycy może oznaczać, że zalecona choremu dawka leków jest zbyt niska.
Usunięcie tarczycy a ciąża
Prawidłowo prowadzony, stabilny stan po usunięciu tarczycy, który nie powoduje objawów nadczynności lub niedoczynności, pozwala na prowadzenie normalnego życia. Nie wyklucza nawet intensywnej pracy zawodowej ani uprawiania sportu. O ile nie ma innych przeciwwskazań, kobieta może również zajść w ciążę, donosić ją i urodzić dziecko siłami natury. Ponieważ leki hormonalne przenikają do mleka w minimalnym stopniu, najczęściej nie ma również przeciwwskazań do karmienia piersią. Pacjentka powinna jednak skonsultować z prowadzącym lekarzem endokrynologiem możliwość urodzenia dziecka, a w okresie ciąży i karmienia pozostawać pod stałą opieką specjalistyczną.