Urografia obrazuje nieprawidłowości w funkcji nerek i zaburzenia przepływu moczu przez moczowody, pęcherz i cewkę moczową. Pozwala również na wychwycenie większych zmian anatomicznych w układzie moczowym.

Na czym polega urografia?

Badanie rozpoczyna się wykonaniem zdjęcia przeglądowego jamy brzusznej (RTG jamy brzusznej), które pozwala na rozpoznanie uwapnionych kamieni w drogach moczowych, a przy dobrym przygotowaniu pacjenta również na wstępną ocenę anatomii nerek. Narządy te są normalnie słabo widoczne na zdjęciach RTG, ponieważ na ich zarysy nakładają się cienie innych organów i gazów zgromadzonych w jelitach. Lepsze uwidocznienie nerek można uzyskać w trakcie wykonywania klasycznych zdjęć warstwowych, ale metoda ta nie jest obecnie zbyt często stosowana ze względu na dostępność ultrasonografii (USG) i tomografii komputerowej (TK).

W kolejnej fazie urografii osobie badanej wstrzykuje się dożylnie środek kontrastowy, dający w obrazie RTG wyraźne cienie. Najczęściej jest to uropolina, choć tam, gdzie to możliwe, stosuje się również nowocześniejsze preparaty, powodujące mniej reakcji niepożądanych. Substancje te wychwytywane są z krwi przez nerki, gromadzą się w ich miąższu, a następnie, mieszając się z moczem, spływają drogami moczowymi do pęcherza i są wydalane z organizmu. Ten mechanizm jest wykorzystywany, by uzyskać w trakcie badania dodatkowe informacje o dużym znaczeniu diagnostycznym.

Zobacz też: Scyntygrafia nerek - na czym polega badanie

Urografia pozwala na ocenę:

• kształtu i jednorodności miąższu nerki (w pierwszej fazie po podaniu kontrastu),
  
• funkcjonowania poszczególnych segmentów nerki i wydzielania moczu z kontrastem do kielichów i miedniczek,
  
• szybkości wydzielania moczu przez nerki,
  
• przepływu moczu przez moczowody, kształtu, szerokości i przebiegu moczowodów,
  
• zarysu i wielkości pęcherza moczowego,
  
• ewentualnych przeszkód i zastoju moczu w drogach moczowych (kamienie, guzy, ucisk z zewnątrz).

Urografia polega na wykonaniu serii zdjęć radiologicznych i obserwacji przepływu przez układ moczowy substancji kontrastowej, która jest wydalana z moczem przez nerki. Po podaniu kontrastu wykonuje się serię zdjęć rentgenowskich w określonych odstępach czasu. Zwykle są to obrazy w projekcji przednio-tylnej, ale przy niektórych wskazaniach ważne jest uzupełnienie badania o zdjęcia boczne.Jeśli badanie uzupełnia się o tzw. urografię mikcyjną (czyli zdjęcia wykonywane w trakcie oddawania moczu), można stwierdzić, czy:

• pęcherz obkurcza się prawidłowo,
  
• nie ma w nim zastoju,
  
• nie powstaje wsteczny odpływ do moczowodów,
  
• przepływ przez cewkę jest prawidłowy (u mężczyzn ten element jest szczególnie ważny, ponieważ część cewki moczowej przebiega przez gruczoł krokowy, mający skłonność do przerostu).
  

Przygotowanie do urografii

Urografia pozwala na uzyskanie właściwych wyników, jeśli chory jest dobrze przygotowany do badania. Ocenę zdjęć mogą komplikować przede wszystkim gazy lub masy kałowe zalegające w jelitach, dlatego zaleca się przejście na dietę półpłynną dwa dni przed wykonaniem urografii, wyeliminowanie z pokarmu warzyw, owoców, słodyczy i pieczywa. Część ośrodków stosuje procedurę oczyszczania jelit za pomocą specjalnych płynów (np. roztworu preparatu fortrans), inne ograniczają się do wykonania przed badaniem wlewu oczyszczającego (lewatywy) albo do podania ułatwiających oddanie stolca czopków glicerynowych. Bezpośrednio przed wykonaniem pierwszego zdjęcia osoba badana powinna oddać mocz.

Kwalifikacja do urografii wymaga również oceny wydolności układu moczowego, dlatego kandydaci do zabiegu kierowani są na badania laboratoryjne.

Osoby stosujące na stałe leki, osoby z historią ostrych reakcji uczuleniowych lub nietolerancją substancji kontrastowych powinny o tym poinformować lekarza kierującego na urografię.

Przeciwwskazania do urografii i powikłania

Podstawowymi przeciwwskazaniami do wykonania urografii są niewydolność nerek i blokada odpływu moczu. Chory z wyraźnie podwyższonym poziomem mocznika lub kreatyniny nie może być zakwalifikowany do tego badania. Podobnie wygląda sytuacja osób, u których stwierdzono bezmocz lub skąpomocz znacznego stopnia (taka sytuacja może zdarzyć się w przebiegu ostrego kłębuszkowego zapalenia nerek albo w przebiegu kamicy).

Ciąża jest bezwzględnym przeciwwskazaniem do wykonywania urografii, ponieważ promieniowanie rentgenowskie może uszkodzić rozwijający się płód.

Względnym przeciwwskazaniem do badania jest historia ostrych reakcji alergicznych lub wstrząsu anafilaktycznego, ponieważ podane dożylnie w dużej dawce środki kontrastowe (szczególnie starszej generacji) mogą wywoływać gwałtowne reakcje uczuleniowe. Dlatego urografię wykonuje się w obecności lekarza, po założeniu odpowiedniego wkłucia dożylnego (tzw. wenflonu lub motylka), a w miejscu wykonywania badania musi znajdować się zestaw leków przeciwwstrząsowych.

Niezależnie od możliwych powikłań urografia dostarcza lekarzom dużo cennych informacji, nie tylko odnośnie do anatomii, ale też na temat funkcjonowania układu moczowego. Pozwala to na prawidłowe zdiagnozowanie przyczyny dolegliwości i wdrożenie właściwego leczenia.