Kaszel jest fizjologicznym odruchem obronnym organizmu, skierowanym przeciw czynnikom drażniącym błonę śluzową dróg oddechowych. Stanowi częsty objaw chorobowy. Uporczywy kaszel staje się znaczącym problemem dla chorego i częstą przyczyną wizyt lekarskich. Warto sięgnąć nie tylko po specjalistyczną pomoc, ale także po domowe sposoby na uporczywy kaszel.

Uporczywy kaszel u dziecka

Istnieje wiele przyczyn, które mogą odpowiadać za uporczywy kaszel u dziecka. Jeśli utrzymuje się długo, może mieć podłoże wirusowe. Szczególnie często wywołany jest przez wirus RSV, grypy, paragrypy, adenowirusy i rinowirusy. Za zakażenia mogą odpowiadać drobnoustroje atypowe, jak Mycoplasma pneumoniae, Chlamydia pneumoniae, Legionella pneumophila. Bakterią wywołującą nadreaktywność oskrzeli i kaszel trwający nawet 6 miesięcy jest pałeczka krztuśca. W pierwszym okresie infekcji występuje suchy uporczywy kaszel, który po kilku dniach zmienia się w wilgotny z odkrztuszaniem śluzowej lub śluzowo‑ropnej wydzieliny.

Częstym podłożem uporczywego kaszlu jest zespół spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła, który pojawia się podczas przerostu migdałka gardłowego oraz alergicznego i niealergicznego zapalenia błony śluzowej nosa i zatok. Jedną z częściej występujących chorób alergicznych objawiających się kaszlem jest astma (kaszlowy wariant astmy). Choremu doskwierają wówczas duszności, trudności z oddychaniem i świszczący oddech.

Uporczywy kaszel krtaniowy to objaw aspiracji ciała obcego lub podgłośniowego zapalenia krtani. Może być spowodowany także wadami w obrębie układu oddechowego w postaci przetoki przełykowo‑tchawiczej czy tracheomalacji (stan patologicznej wiotkości ściany tchawicy).

Przyczyną uporczywego kaszlu u dzieci może być refluks żołądkowo‑przełykowy. Mogą odpowiadać za niego także przewlekłe choroby układu oddechowego, takie jak mukowiscydoza i zaburzenia ruchomości rzęsek – wrodzone w zespole Kartagenera czy nabyte po nawracających zakażeniach wirusowych dróg oddechowych.

Nierzadko podłoża przewlekłego kaszlu należy upatrywać w przyczynach kardiologicznych, takich jak niewydolność krążenia czy niektóre zaburzenia rytmu serca. Dzieci, a zwłaszcza te w wieku szkolnym, mogą się zmagać z kaszlem psychogennym.

Uporczywy kaszel u dorosłego

Uporczywy kaszel u dorosłego występuje nie tylko w przebiegu licznych chorób układu oddechowego, ale i układu pokarmowego, krążenia, nerwowego czy chorób nowotworowych. Bywa także skutkiem ubocznym zażywania niektórych leków. Kaszel polekowy związany jest zwłaszcza z przewlekłym stosowaniem inhibitorów konwertazy angiotensyny. Ta uporczywa dolegliwość miewa także podłoże nieorganiczne i wynika z doświadczanego silnego napięcia.

Przewlekły kaszel to jeden z objawów POChP, czyli przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, na którą skarżą się zwłaszcza palacze. Inną jego przyczyną może być rak płuc – często odkrztusza się wtedy wydzielinę podbarwioną krwią. Może być wywołany przez gruźlicę oraz przewlekłe i nawracające zapalenia oskrzeli i płuc.

Co stosować na uporczywy kaszel?

Terapia uporczywego kaszlu powinna opierać się na leczeniu przyczynowym. Konieczne bywa także leczenie objawowe polegające zwłaszcza na farmakoterapii. Lekarz na suchy kaszel zaleca stosowanie leków przeciwkaszlowych. Nierzadko konieczna jest antybiotykoterapia. Innymi lekami na uporczywy kaszel są środki o działaniu wykrztuśnym, mukokinetycznym, mukoregulującym, przeciwobrzękowym i przeciwzapalnym oraz glikokortykosteroidy lub leki antyhistaminowe.

Domowe sposoby na uporczywy kaszel

Pomocne okazują się domowe sposoby na uporczywy kaszel. Można sięgnąć po ogólnodostępne środki na kaszel, mające zazwyczaj postać tabletek do ssania. Najlepiej wybierać preparaty zawierające ekstrakty roślinne, takie jak ziele tymianku, wyciąg z porostu islandzkiego, aloesu, kwiatów dziewanny czy ekstrakt z korzenia prawoślazu.

Doskonałym sposobem na uporczywy kaszel są inhalacje. Pomocne są zwłaszcza te z dodatkiem soli fizjologicznej (wodny roztwór chlorku sodu). Zabieg ten zapewnia nawilżenie dróg oddechowych, ułatwia ich oczyszczanie i usuwa zalegającą wydzielinę. Inhalacja powinna trwać około 20–30 minut i odbywać się 2–3 razy dziennie. Najlepiej rozcieńczyć roztwór soli z wodą w proporcji 1:1. Warto przeprowadzić też inhalacje z dodatkiem ziół o działaniu odkażającym i ściągającym lub olejków eterycznych. Można sięgnąć po olejek miętowy, bergamotowy, kolendrowy, cyprysowy, imbirowy, jaśminowy, cytrynowy, sandałowy lub z drzewa herbacianego oraz zioła, takie jak rumianek, lawenda, majeranek, tymianek i szałwia.

W uporczywym kaszlu sprawdzają się także inne domowe sposoby. Znane są naturalne syropy na uporczywy kaszel. Jednym z nich jest syrop z cebuli, do przyrządzenia którego niezbędne są 3 cebule, kilka łyżek cukru, kilka ząbków czosnku i pół szklanki miodu. Cebulę obiera się i sieka. Następnie przesypuje do naczynka i dodaje posiekany czosnek. Całość zasypuje się cukrem i zalewa miodem. Naczynie przykrywa się i odstawia na około 5 godzin, aby cebula puściła sok, który spożywa się do 3 razy na dobę, po 1 łyżce. Na uporczywy mokry kaszel stosuje się syrop z czosnku. Miażdży się główkę czosnku, którą miesza się z sokiem wyciśniętym z 2 cytryn i zalewa szklanką przegotowanej, chłodnej wody. Miksturę odstawia się na kilka dni. Po odcedzeniu syrop spożywa się 3 razy dziennie po 1 łyżce.

Bibliografia:

1. Bryl N., Horst-Sikorska W., Czy przewlekły kaszel u osoby dorosłej może nie mieć podłoża organicznego? Kaszel na tle psychogennym, „Forum Medycyny Rodzinnej”, 2008, 2(4), s. 319–325.

2. Jung A., Maślany A., Przewlekły kaszel u dzieci – problem diagnostyczny i terapeutyczny, „Pediatria i Medycyna Rodzinna”, 2012, 8(2), s. 97-100.

3. Danysz A., Kwieciński A., Kaszel - klasyfikacja i leczenie, „Farmaceutyczny Przegląd Naukowy”, 2007, 1, s. 21-23.

4. Nowak P., Kaszel - przyczyny, podział, zasady postępowania, „Farmaceutyczny Przegląd Naukowy”, 2007, 2, s. 33-37.

5. Batura-Gabryel H., Kaszel – trudny problem kliniczny, „Nowa Medycyna”, 2012, 1, s. 7-9.