Trybula ogrodowa to cenna roślina lecznicza, która mimo iż znana od dawna, zyskała na popularności w XIX w. Stymuluje pracę wątroby i nerek, nasila produkcję mleka u karmiących naturalnie kobiet, pobudza trawienie i łagodzi wiele problemów skórnych. Wykazuje działanie przeciwnadciśnieniowe, tonizujące, przeciwutleniające, wiatropędne, przeciwzapalne. Sporą popularnością cieszy się wytwarzany z trybuli ogrodowej olejek.
Co to jest trybula ogrodowa?
Trybula ogrodowa (z łac. Anthriscus cerefolium) to gatunek rośliny zaliczany do rodzaju trybula i rodziny selerowatych. Nazywana bywa zwyczajnie trzebulką lub czechrzycą. Porasta najchętniej siedliska umiarkowanie cieniste, o glebie bogatej w składniki mineralne. Występuje powszechnie na terenach Azji Środkowej i Zachodniej oraz Europy Środkowej i Południowo-Wschodniej. W Polsce najczęściej rośnie na nizinach, lecz w sporym rozproszeniu. Po raz pierwszy w 1472 r. o trybuli ogrodowej wspomniał w Polsce Jan Stanki w pracy pt. „Antidotarium”.
Jak wygląda trybula ogrodowa?
Trybula ogrodowa to jednoroczna roślina. Jest mocno rozgałęziona. Osiąga maksymalnie wysokość 70 cm. Ma cienki i wrzecionowaty korzeń. Liście trybuli ogrodowej są lekko owłosione, miękkie, delikatne, 2–3-krotnie pierzaste. Na pierwszy rzut oka łatwo pomylić je z pietruszką. Roślina ma białe, drobne, o niewyraźnym kielichu kwiaty, które pojawiają się od maja do czerwca. Owoce trybuli ogrodowej są podłużne, drobne o ciemnobrunatnym kolorze. Mają formę rozłupnia o dwóch rozłupkach. Roślina ma lekko słodkawy, anyżowy zapach.
Zastosowanie trybuli ogrodowej
Nać trybuli ogrodowej wykorzystywana jest jako przyprawa, która łączy walory smakowo-zapachowe kminu rzymskiego, anyżu i pietruszki. Używa się jej do sałatek, surówek, zup, ryb i owoców morza, mięs (zwłaszcza baraniny i jagnięciny) czy serów. Smak trybuli bardzo dobrze łączy się z marchewką, selerem, pomidorami, zielonym groszkiem. Cieszy się szczególną popularnością w kuchni francuskiej, niemieckiej, włoskiej, angielskiej i holenderskiej. Zioło dodaje się zazwyczaj pod koniec przygotowania dań, ponieważ długotrwała obróbka termiczna może spowodować utratę jego smaku, aromatu i cennych właściwości. Część kucharzy przed utratą walorów liści trybuli ogrodowej konserwuje je w occie lub mrozi. Młode liście rośliny używane są do garnirowania półmisków. Trybula ogrodowa stanowi częsty składnik mieszanek ziołowych w połączeniu z estragonem, tymiankiem, bazylią, cząbrem.
Trybulę ogrodową można kupić w sklepach w doniczkach lub uprawiać samodzielnie w ogródku lub w skrzynce na oknie. Nasiona trybuli ogrodowej wysiewa się od wczesnej wiosny (najlepiej od końca marca) bezpośrednio do gruntu. Odległości między roślinami powinny wynosić 10–15 cm. Pierwsze zbiory trybuli możliwe są już po 7–8 tygodniach od siewu.
Działanie i właściwości lecznicze trybuli ogrodowej
Trybula ogrodowa to roślina wykazująca pozytywny wpływ na ludzki organizm. Surowiec leczniczy stanowią nasiona i ziele (z łac. Herba cerefolium), które zawiera olejek eteryczny, goryczki, przeciwutleniacze, karoten, witaminę C, składniki mineralne, a zwłaszcza wapń, magnez, żelazo. Z surowców przyrządza się olejki, maści, napary, które służą zarówno do picia, jak i do robienia okładów. Trybula ogrodowa wykazuje działanie wykrztuśne, przeciwgorączkowe, tonizujące, przeciwbakteryjne, oczyszczające, moczopędne, przeciwutleniające, żółciopędne, rozgrzewające, rozkurczowe, napotne i przeciwzapalne. Napar wspomaga proces trawienia, pobudza apetyt, łagodzi wzdęcia, czkawkę i gazy. Zapobiega nadmiernej fermentacji jelitowej. Zalecany jest przy schorzeniach wątroby, nadciśnieniu tętniczym krwi, dolegliwościach reumatycznych. Dodatkowo poprawia funkcjonowanie nerek, wzmacnia ogólną odporność organizmu i pobudza produkcję mleka.
Stosowany zewnętrznie napar wspomaga leczenie wrzodów, obrzęków, hemoroidów, trudno gojących się ran, czyraków, ukąszeń owadów. Napar z trybuli ogrodowej można dodać też do kąpieli leczniczej, która reguluje wydzielanie potu. Używa się go do obmywania twarzy w celu uelastycznienia skóry i działania przeciwzmarszczkowego. Olejek z trybuli można wykorzystać przy inhalacjach stanowiących element terapii chorób układu oddechowego, jak uciążliwy kaszel, grypa, przeziębienie, astma, gruźlica. Ponadto stosowany jest pomocniczo w leczeniu stanów zapalnych oczu, zapewniając przy tym ich odświeżenie.
Kiedy wato leczyć się ziołami? Dowiesz się tego z filmu:
Bezpieczeństwo stosowania trybuli ogrodowej
Środki lecznicze opracowane na bazie z trybuli ogrodowej uznane zostały przez amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków (z ang. Food and Drug Administration) za całkowicie bezpieczne. Dodatkowo nie ma jak dotąd żadnych doniesień naukowych na temat możliwych skutków ubocznych stosowania zioła trybuli ogrodowej czy jej interakcji z innymi lekami.
Napar i nalewka z trybuli ogrodowej – przepis
Żeby uzyskać napar z trybuli ogrodowej, należy 1 łyżkę ziela zalać 1 szklanką wrzącej wody (można też używać mleka), odstawić na 10 minut pod przykryciem do zaparzenia i przecedzić. Napar można wedle uznania osłodzić miodem. Zalecane dzienne spożycie nie powinno przekraczać 100–150 ml 2–3 razy na dobę.
Nalewkę z trybuli ogrodowej sporządza się z 1 garści świeżego ziela i 1 l czystej wódki 45%. Ziele po umyciu i osuszeniu należy rozdrobnić i włożyć do szklanego naczynia. Dodaje się alkohol, szczelnie zamyka i odstawia na 3 tygodnie. Po tym czasie miksturę przecedza się i zlewa do mniejszych butelek. Okres leżakowania powinien trwać co najmniej pół roku.
Bibliografia:
1. Świerkosz K., Anthriscus cerefolium var. cerefolium (Apiaceae) na Dolnym Śląsku - rozmieszczenie i stopień zagrożenia, „Acta Botanica Silesiaca”, 2011, 1, s. 51-53.
2. Mika B., Zioła w ogrodzie: uprawa, pielęgnacja, zastosowanie, Warszawa, MULTICO Oficyna Wydawnicza, 2011.
3. Puchałka R., Rutkowski L., Piwczyński M., Trybula ogrodowa Anthriscus cerefolium (L.) Hoffm. (Apiaceae) w Toruniu (centralna Polska), „Acta Botanica Cassubica”, 2014, 13, s. 5-16.