Pajęczynówka, inaczej opona pajęcza (łac. arachnoidea), jest jedną z trzech opon mózgowo-rdzeniowych, zlokalizowaną pomiędzy oponą twardą a miękką. Od strony zewnętrznej pajęczynówka zrasta się z oponą twardą, natomiast od wewnątrz od opony miękkiej oddziela ją wąska przestrzeń (wypełniona płynem mózgowo-rdzeniowym).

Torbiel to nieprawidłowa ograniczona przestrzeń wyścielona tkanką i wypełniona płynem. Torbiele pajęczynówki (łac. AC – arachnoid cysts) mogą być skutkiem zdwojenia pajęczynówki bądź jej rozszczepienia. Występują u pacjentów w różnym wieku, choć najczęściej chorują młodzi dorośli mężczyźni około 30. roku życia. Torbiele podpajęczynówkowe należą do stosunkowo rzadkich schorzeń. Mogą zlokalizować się w dowolnym miejscu, jednak bardzo często diagnozuje się torbiele tylnego dołu czaszki. Torbiel pajęczynówki może się też umiejscowić w okolicy skroniowej. U około 90% pacjentów torbiel występuje pojedynczo.

Torbiel pajęczynówki – przyczyny

Etiologicznie torbiele pajęczynówki dzieli się na:

• pierwotne – obecne są od urodzenia, należą do anomalii rozwojowych. Wada wrodzona polega na wewnątrzczaszkowym nagromadzeniu płynu mózgowo-rdzeniowego w błoniastym zbiorniku, którego ściany stanowi zdwojona bądź rozszczepiona opona pajęcza;
• wtórne – są efektem urazu albo procesu zapalnego. Mogą rozwinąć się wskutek przenoszonego zapalenia opon mózgowych, uszkodzenia mózgu czy dziedzicznej patologii tkanki łącznej (zespół Marfana).

Zobacz też: Obrzęk mózgu

Torbiel pajęczynówki – objawy

Drobne torbiele podpajęczynówkowe mogą przebiegać bezobjawowo. Najczęściej dzieje się tak w przypadku małych torbieli, które nie wymagają leczenia. Ewentualne objawy są niecharakterystyczne, łatwo je pomylić ze zmęczeniem. Nasilenie symptomów związane jest z lokalizacją i wielkością torbieli. Większa torbiel pajęczynówki może dawać o sobie znać w postaci takich objawów jak: uczucie senności i osłabienia, bóle i zawroty głowy, nudności, wymioty.

Jeśli torbiel znacząco urośnie, mogą pojawić się groźne objawy: wzrost ciśnienia śródczaszkowego, drgawki, zaburzenia czucia, zmiany zachowań, halucynacje, napady padaczkowe, zaburzenia widzenia, zaburzenia mowy, zaburzenia koordynacji ruchowej ciała (ataksja). Do tego mogą dojść inne symptomy: bezdech senny, szumy uszne, zaburzenia równowagi, wodogłowie, zaburzenia słuchu. Torbiel pajęczynówki tylnego dołu czaszki bywa powodem jednostronnego niedosłuchu odbiorczego (zwłaszcza jeśli jest zlokalizowana w kątach mostowo-móżdżkowych), zaburzeniem koordynacji ruchowej, czy zaburzeń równowagi.

Zobacz też: Oponiak mózgu

Torbiel pajęczynówki – leczenie

Większość torbieli podpajęczynówkowych wykrywana jest przypadkowo. Diagnozę stawia się na podstawie wywiadu z pacjentem i po wykonaniu rezonansu magnetycznego i/lub tomografii komputerowej. Podczas badania ustala się lokalizację oraz wielkość zmiany – i na tej podstawie dopasowywane jest leczenie. Zalecane może być również wykonanie badania neuropsychologicznego.

Małych torbieli pajęczynówki w głowie nie poddaje się leczeniu chirurgicznemu, zwykle znikają same w ciągu kilku miesięcy. Pacjent musi pozostać w stałym kontakcie z lekarzem i poddawać się badaniom okresowym. Należy kontrolować, czy torbiel się nie powiększa.

Torbiel podpajęczynówkową średniej wielkości można leczyć farmakologicznie. Średnia torbiel jest wskazaniem do operacyjnego usunięcia, jeśli jej występowaniu towarzyszą nieprzyjemne dolegliwości.

Duże torbiele należy operować, bez względu na to, czy towarzyszą im inne objawy. Bardzo niebezpieczne mogłoby być pęknięcie torbieli, prowadzące do zapalenia opon mózgowych. Celem leczenia jest obniżenie ciśnienia wewnątrzczaszkowego.

Duża torbiel pajęczynówki może zostać usunięta poprzez drenaż (torbiel jest przebijana, a jej zawartość usuwa się specjalną igłą) albo wycięta. Najczęściej stosuje się technikę endoskopową (endoskop to wziernik z własnym źródłem światła, który używany jest do oglądania wewnętrznych ścian narządów). Metoda endoskopowa, ponieważ jest bezpieczna, mało inwazyjna i obarczona mniejszą liczbą ewentualnych powikłań, zalecana jest w przypadku schorzeń mózgu. Inną metodą usuwania torbieli pajęczynówki jest laser bądź fenestracja.

Torbiel pajęczynówki u dzieci

Choroba może dać o sobie znać już we wczesnym dzieciństwie – spory odsetek wszystkich pacjentów z torbielą podpajęczynówkową stanowią dzieci. Torbiel pajęczynówki rozwija się niekiedy u noworodków. U dzieci częściej niż u dorosłych występują torbiele pajęczynówki mnogie. Nie mają podłoża genetycznego. Małe torbiele zwykle pozostają pod obserwacją, jednak ostateczną decyzję o sposobie leczenia podejmuje lekarz.

Torbiel pajęczynówki – zapobieganie

Chociaż torbiel pajęczynówki nie jest nowotworem i zazwyczaj nie jest groźna, należy stosować zdrowy tryb życia i poddawać się okresowym badaniom w celu uniknięcia choroby bądź jej wczesnego wykrycia. Należy zdrowo się odżywiać, uprawiać sport, unikać stresu i nałogów, utrzymywać ciśnienie krwi w normie.

Zobacz też: Guzy mózgu