Co to jest toczeń rumieniowaty? To jedna z najbardziej dokuczliwych chorób autoimmunologicznych. Może mieć postać układową lub skórną. Przewlekła postać tocznia nazywana jest toczniem rumieniowatym krążkowym. Objawy ograniczają się do skóry – narządy wewnętrzne nie są zajmowane. Najcięższą postacią choroby jest toczeń rumieniowaty układowy, który wpływa nie tylko na skórę, ale także na stawy, nerki i inne organy niszcząc tkankę łączną i tłuszczową. Ta odmiana tocznia często wymaga przeszczepu organów, a nieleczona prowadzi do przedwczesnej śmierci. Przyczyny tocznia nie zostały jeszcze dobrze poznane.

Toczeń rumieniowaty – objawy

Toczeń rumieniowaty może przyjmować różną formę. Najłatwiejszy do rozpoznania jest toczeń rumieniowaty skórny, który może mieć postać podostrą, przewlekłą lub przerywaną. Najczęściej objawia się rumieniowatą wysypką na twarzy o ostro odgraniczonych brzegach. Wysypka kształtem przypomina motyla. Rzadziej występującym objawem jest rumieniowata, plamkowo-grudkowa osutka umiejscowiona na ramionach i dłoniach. Toczeń rumieniowaty w postaci skórnej może też objawiać się rumieniowatymi wykwitami z towarzyszącym obrzękiem oraz nadmiernym rogowaceniem w obrębie mieszków włosowych, przypominającym łuszczycę. Objawy skórne tocznia rumieniowego mogą przybrać postać obrączkową z przejaśnieniem w środku zmiany lub postać łuszczycopodobną.

Najrzadszą postacią tocznia rumieniowatego krążkowego jest toczeń obrzękowy, którego objawy przypominają pokrzywkę – pojawiają się bąble o czerwonofioletowym zabarwieniu. Zmiany samoistnie ustępują, ale mogą ponownie pojawić się w tych samych miejscach.

Znacznie mniej oczywiste są objawy tocznia rumieniowatego układowego. Choroba może dotknąć różne narządy, dlatego często jest trudna do zdiagnozowania. Najczęściej występujące objawy to:

• wysypka,
  
• nadwrażliwość na słońce,
  
• przewlekły liszaj,
  
• owrzodzenia nosogardzieli i jamy ustnej,
  
• zapalenie dwóch lub więcej stawów obwodowych,
  
• psychozy lub drgawki.
  

U połowy chorych pojawiają się zmiany w nerkach, które mogą doprowadzić do ich uszkodzenia i niewydolności. Bardzo groźne jest zajęcie przez toczeń układu krążenia, ponieważ skutkuje to zapaleniem osierdzia lub mięśnia sercowego. Toczeń może doprowadzić także do upośledzenia umysłowego i przewlekłego zapalenia płuc lub opłucnej.

Toczeń rumieniowaty – leczenie i diagnostyka

Toczeń jest chorobą nieuleczalną, a w zaawansowanych stadiach tocznia rokowania nie są dobre – niewydolność nerek lub innych narządów prowadzi do śmierci w ciągu kilku miesięcy od rozpoznania. Jednak szybko postawiona diagnoza oraz wdrożenie leczenia pozwalają przeżyć nawet 10–20 lat. Późna śmiertelność spowodowana jest przede wszystkim komplikacjami oraz stosowanym leczeniem immunosupresyjnym. Leczenie jest najbardziej skuteczne w przypadku tocznia u dzieci, które dobrze reagują na leki immunosupresyjne.

Leczenie tocznia polega przede wszystkim na łagodzeniu objawów i zapobieganiu uszkodzeniom narządów wewnętrznych. W cięższych przypadkach leczenie polega głównie na zapobieganiu ciężkim powikłaniom choroby. Chorobę rozpoznaje się na podstawie objawów, a także wyników następujących badań:

• prawidłowe CRP (ang. C Reactive Protein) tak zwane białko ostrej fazy przy podwyższonym OB,
  
• niedokrwistość normochromiczna w morfologii krwi,
  
• nieprawidłowe wskaźniki nerkowe – zwiększone stężenie mocznika i kreatyniny w surowicy, zwiększona aktywność aminotransferaz,
  
• w badaniu ogólnym moczu stwierdzony jest białkomocz, krwinkomocz lub obecność wałeczków,
  
• badanie przeciwciał przeciwko dwuniciowemu DNA (dsDNA), anty-Sm (przeciwciał Smith’a), AntyRo, ANA (z ang. anti-nuclear antibodies czyli przeciwciał przeciwjądrowych), antyLa.
  

W zależności od narządów, które zostały zajęte przez toczeń, stosuje się różne sposoby leczenia. Najczęściej zalecane są leki przeciwreumatyczne, które zmieniają przebieg choroby. Są one zażywane profilaktycznie, aby zapobiegać zaostrzeniom i uniknąć leczenia sterydami. W nawrotach niezbędne są kortykosteroidy oraz leki przeciwmalaryczne.

W leczeniu tocznia nerek często stosowany jest kwas mykofenolowy. W ciężkich przypadkach tocznia niezbędne jest stosowanie wspomnianych wcześniej kortykosteroidów oraz immunosupresantów. Leki te zwalczają chorobę i doprowadzają do jej remisji. Podobne działanie mają dożylne immunoglobuliny, które pozwalają uniknąć infekcji wynikających z hamowania systemu immunologicznego. Niezbędne jest również podawanie leków przeciwbólowych, np. opioidów, których nie można stosować przez dłuższy czas.

Niektórzy pacjenci decydują się także na leczenie naturalne tocznia rumieniowatego. Masaże, stosowanie probiotyków oraz lekkostrawnej diety bazującej na occie jabłkowym, oliwie z oliwek i bazylii powala zminimalizować dokuczliwe objawy. Leczenie ziołami tocznia rumieniowatego nie zawsze przynosi oczekiwane efekty, ale może wzmocnić organizm i wydłużyć remisję choroby.