Świńska grypa jest wywoływana przez wirus A/H1N1, który po raz pierwszy został wyizolowany u świń w 1930 r. Przez wiele lat rzadko notowano przypadki zakażeń nim ludzi, zwykle dotyczyły one osób mających bezpośredni kontakt z trzodą chlewną. W 2009 r. zmutowana wersja wirusa, zawierająca zarówno geny świńskiej, jak i ludzkiej oraz ptasiej grypy, zaatakowała mieszkańców Ameryki Północnej, przede wszystkim Stanów Zjednoczonych i Meksyku (stąd czasami choroba nazywana jest grypą meksykańską).

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) 11 czerwca 2009 r. ogłosiła najwyższy – szósty – stopień zagrożenia oznaczający pandemię wirusa A/H1N1. Dwa miesiące później został on odwołany, ale choroba wciąż jest groźna. Pochodzenie wirusa świńskiej grypy nadal stanowi zagadkę dla naukowców.

Objawy świńskiej grypy

Nasilenie zachorowań na świńską grypę obserwuje się w sezonie jesienno-zimowym, co wiąże się prawdopodobnie z większą przeżywalnością wirusa A/H1N1 w niskich temperaturach. Do zakażenia dochodzi najczęściej drogą bezpośrednią, przez kontakt z chorymi lub zainfekowanymi zwierzętami, a także drogą kropelkową. Szacuje się, że wirus świńskiej grypy rozprzestrzenia się na odległość 1 m, ale w sprzyjających warunkach może przenosić się nawet na 2–3 km, szczególnie w regionach o dużej gęstości zaludnienia, co sprzyja błyskawicznemu szerzeniu się choroby.

Wbrew powszechnemu przekonaniu spożywanie wieprzowiny nie zwiększa ryzyka zakażenia wirusem świńskiej grypy, który nie rozprzestrzenia się w tkance mięśniowej, a ponadto jest wrażliwy na działanie temperatury. Obróbka termiczna mięsa skutecznie go więc eliminuje.

Z człowieka na człowieka wirus A/H1N1 przenosi się, podobnie jak w przypadku zwykłej grypy sezonowej, przede wszystkim poprzez kichanie, katar czy kontakt z wydzieliną z dróg oddechowych chorego. Może być obecny również na używanych przez niego przedmiotach, np. na klamce czy ręczniku.

Objawy świńskiej grypy przypominają dolegliwości pojawiające się podczas zakażenia grypą sezonową. Najczęściej są to:

• wysoka gorączka (powyżej 38°C);
  
• dreszcze;
  
• bóle mięśniowe oraz kostno-stawowe;
  
• katar;
  
• ból głowy;
  
• ból gardła i suchy kaszel;
  
• uczucie wyczerpania i ogólnego rozbicia;
  
• brak łaknienia;
  
• zaburzenia żołądkowe: biegunki, nudności, wymioty.
  

U niektórych osób: dzieci poniżej 24. miesiąca życia, dorosłych po 65. roku życia, a także u przewlekle chorych na astmę, cukrzycę czy serce, choroba może być bardzo niebezpieczna, a jej powikłania zagrażają niekiedy życiu, szczególnie jeśli świńska grypa wywołuje dezorientację, duszność czy utratę przytomności. W przypadku nasilenia takich dolegliwości należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.

Świńska grypa – leczenie

Chorobę można rozpoznać, wykonując specjalistyczne badania laboratoryjne próbek materiału biologicznego, pobranych od chorego (zazwyczaj wymazów z nosa). Pośrednią metodą diagnostyczną jest serologiczne badanie surowicy krwi. Do tego celu najlepiej jest pobrać krew po mniej więcej 2 tygodniach od prawdopodobnego momentu zakażenia lub optymalnie dwukrotnie – po zakażeniu i po kolejnych 2 tygodniach.

Leczenie świńskiej grypy jest, podobne jak w przypadku grypy sezonowej, uzupełniane w uzasadnionych przypadkach specjalistycznymi preparatami przeciwwirusowymi, m.in. inhibitorami neuraminidazy (oseltamiwir, zanamiwir) oraz lekami oddziałującymi na tzw. białko M2, niezbędne w procesie replikacji wirusa grypy typu A (amantadyna, rymantadyna).

Świńska grypa w Polsce

Świńska grypa w Polsce nie jest problemem powszechnym, jednak co roku odnotowuje się przypadki zachorowań, a nawet zgonów spowodowanych powikłaniami będącymi konsekwencją zakażenia. Niewykluczone, że liczba chorych jest większa, ponieważ lekarze czasami nie rozpoznają tego schorzenia. Wirus grypy mutuje, ponadto różne typy wirusa atakują w różnym sezonie. Sezon świńskiej grypy przypadł na lata 2009/2010. Każdy sezon charakteryzuje się dominującym występowaniem innego typu wirusa, choć wirus świńskiej grypy również może być rozpoznany w nielicznych przypadkach.

Bardzo ważna jest profilaktyka świńskiej grypy. Zakażeniu można zapobiec, unikając szczególnie zatłoczonych miejsc, myjąc często i dokładnie ręce (przynajmniej przez 30 sekund), ograniczając bezpośrednie kontakty z innymi ludźmi (całowanie się, wspólne palenie papierosa), dbając o odporność (m.in. poprzez właściwe odżywianie) i spożywając mięso wieprzowe wyłącznie poddane obróbce termicznej. Należy też unikać kontaktu z przedmiotami dotykanymi przez chorego, używać jednorazowych chusteczek higienicznych przy kichaniu, a następnie natychmiast wyrzucać je do kosza na śmieci.

Najlepszym sposobem na uniknięcie zakażenia wirusem AH1N1 jest profilaktyczne zaszczepienie się przeciwko grypie. Trzeba jednak pamiętać, że wirusy grypy szybko mutują i szczepienie należy powtarzać co roku wczesną jesienią. Szczepienie nie daje stuprocentowej ochrony przed zakażeniem, ponieważ ryzyko zachorowania zależy od sezonu i stanu zdrowia chorego. Szczepienie nie zwalnia więc z obowiązku przestrzegania zasad higieny.