Świerzb jest chorobą zakaźną, wywoływaną przez świerzbowiec ludzki – gatunek roztocza, które pasożytuje w ludzkiej skórze. Charakterystyczny w przebiegu schorzenia jest silny świąd, który czyni świerzb wyjątkowo uciążliwą dolegliwością. Leczenie jest trudne ze względu na wielką łatwość przenoszenia się infekcji. Dlatego farmakoterapię warto wspierać domowymi sposobami.

Początki świerzbu

Według obiegowych opinii świerzb jest wynikiem braku higieny osobistej. Jej przestrzeganie z pewnością ogranicza ryzyko infekcji, niemniej do zakażenia może dojść w każdym miejscu publicznym – w pracy, szkole, środkach komunikacji miejskiej. Około 2/3 przypadków zarażeń jest wynikiem bezpośredniego kontaktu fizycznego z chorym, pozostałe następują na skutek styczności z użytkowanymi przez niego przedmiotami (np. ubraniami, ręcznikami, pościelą), zanieczyszczonymi przez żywe świerzbowce.

Świerzbowiec wybiera zwykle ciepłe i dobrze osłonięte miejsca na nieowłosionej skórze, np. przestrzenie między palcami u rąk, pachwiny, pępek, pośladki, podeszwy, prącie, linię pod piersiami. Roztocze drąży w naskórku żywiciela korytarze, w których samice składają jaja. Okres wylęgania świerzbowca trwa 3–4 tygodnie. Po tym czasie następuje nasilenie objawów, będących reakcją alergiczną na odchody roztocza: silne swędzenie (zwłaszcza podczas podwyższenia temperatury skóry – w czasie snu, kąpieli itd.), opuchlizna, zaczerwienienie, grudki, pęcherzyki. Drapanie skóry powoduje rozprzestrzenianie się choroby, a także powstawanie uszkodzeń zwanych przeczosami, które stają się miejscem wtórnych infekcji.

Leczenie świerzbu metodami farmakologicznymi

Podstawową metodę leczenia powinna stanowić farmakoterapia zalecona przez lekarza dermatologa. Najskuteczniejszymi środkami na świerzb są kremy i maści, w których składzie znajduje się:

• permentyna w 5% stężeniu – związek toksyczny dla roztoczy, cechujący się dużym bezpieczeństwem dla ludzi (można stosować go u kobiet ciężarnych i dzieci od 2. miesiąca życia), skuteczny po jednorazowym zaaplikowaniu na skórę na 8–10 godzin,

• krotamiton (10%) – zaaplikowany raz na dobę (3–5 dni z rzędu) na chorobowo zmienione miejsca działa świerzbobójczo i przeciwświądowo,

• benzoesanu benzylu (10%) – tani sposób na 4–dniową kurację świerzbu, zalecany także w profilaktyce tej choroby,

• maść siarkowa (6–15%) – zmniejsza świąd i zwalcza świerzb stosowana miejscowo 2–3 razy dziennie przez kilka dni, bezpieczna w użyciu, ale bardzo brudząca.

Leki nakłada się na świeżo umytą, osuszoną skórę. Po aplikacji należy jak najdłużej unikać kąpieli. Chorym przepisuje się także preparaty przeciwhistaminowe, które łagodzą świąd. W przypadku wtórnych infekcji bakteryjnych skóry stosuje się dodatkowo antybiotykoterapię.

Świerzb – leczenie domowe

Leczenie świerzbu nie może ograniczać się do osoby z wyraźnymi objawami infekcji. Aby było skuteczne, terapii profilaktycznie należy poddać wszystkich domowników. Niezbędna jest codzienna zmiana ubrań, pościeli, ręczników. Użyte powinny zostać wygotowane lub wyprane w wysokiej temperaturze, wyprasowane żelazkiem, a następnie przechowywane w separacji przez co najmniej 2 tygodnie. Należy także starannie wyczyścić urządzenia sanitarne, naczynia czy dziecięce zabawki. Ze względu na wysoki stopień zakaźności choroby leczenie świerzbu jest często procesem długotrwałym. Dlatego warto wspierać je sprawdzonymi, domowymi metodami.

Leczenie świerzbu octem i innymi naturalnymi sposobami

Zwykły ocet stosowany do celów kulinarnych (zwłaszcza ocet jabłkowy) na świerzb działa równie skutecznie jak preparaty farmakologiczne. Zastosowany miejscowo, nie tylko niszczy dorosłe osobniki świerzbowca, ale także ich larwy i jaja. Właściwości przeciwświerzbowe ocet zawdzięcza zawartemu w nim kwasowi octowemu, który ma silne działanie antyseptyczne. Kuracja octem ma zatem także tę zaletę, że zwalcza drobnoustroje, które pojawiają się na skórze na skutek wtórnych nadkażeń.

Ocet można aplikować na zmienione chorobowo miejsca – przemywając je lub stosując okłady – ale najskuteczniejszą metodą jest dokładne smarowanie całego ciała 2–3 razy dziennie przez co najmniej 2 tygodnie. Ze względu na silnie drażniące działanie kwasu octowego należy omijać okolice błon śluzowych (dlatego niewskazana jest – przez niektóre źródła zalecana na świerzb – kąpiel w occie).

Kwas octowy ma silne działanie biobójcze. W leczeniu świerzbu octem zwykle zaleca się łączyć go z wodą w proporcji 1:1. Nawet w niewielkich stężeniach bardzo mocno wysusza skórę. Przy dłuższej kuracji może prowadzić do jej martwicy. Dlatego ocet na świerzb należy stosować z umiarem, wyłącznie jako element uzupełniający farmakoterapię.

Ponieważ ocet zabija świerzbowca, można z powodzeniem wykorzystać go do dezynfekcji domowych sprzętów. Wykorzystanie właściwości kwasu octowego to najpopularniejszy domowy sposób walki ze świerzbowcem. Warto jednak wiedzieć, że nie tylko ocet pomaga na świerzb. Roztocza niszczą:

• pasta ze sproszkowanej kurkumy (10 łyżek na szklankę mąki i szklankę mleka),

• olejek z drzewa herbacianego, lawendowy, cynamonowy, neem,

• napary z ziół (np. tymianku, babki wąskolistnej, kminku),

• płatki owsiane i krochmal dodane do kąpieli.

Domowe metody leczenia świerzbu skracają okres terapii i łagodzą uciążliwe objawy choroby.