Pierwszy przypadek stwardnienia rozsianego odnotowano w połowie XIX wieku. Obecnie schorzenie to może dotknąć wszystkich ludzi bez względu na wiek i tryb życia. Jednakże znacznie częściej na stwardnienie rozsiane zapadają kobiety niż mężczyźni, co jest uwarunkowane czynnikami genetycznymi.

Przyczyny stwardnienia rozsianego

Stwardnienie rozsiane (SM od łac. sclerosis multiplex) jest chorobą o bliżej niepoznanych przyczynach. Niegdyś twierdzono, że choroba ma podłoże genetyczne, jednakże późniejsze badania wykluczyły wpływ wadliwego genu na pojawienie się tego schorzenia. Niemniej jednak niektóre osoby mają genetyczną predyspozycję do zachorowania na stwardnienie rozsiane. O wiele większe znaczenie mają czynniki środowiskowe. Wedle danych epidemiologicznych najwięcej przypadków zachorowań stwierdzono w Wielkiej Brytanii . Wedle opinii specjalistów prawdopodobieństwo wystąpienia stwardnienia rozsianego jest zwiększone w państwach położonych na północ od równika.

Duży wpływ na pojawienie się objawów chorobowych typowych dla stwardnienia rozsianego ma funkcjonowanie układu immunologicznego. Bardzo często jest to związane z nawracającymi i nie do końca wyleczonymi infekcjami wirusowymi. Nieprawidłowo funkcjonujący układ odpornościowy doszukuje się przyczyn choroby w osłonkach mielinowych, które próbuje zwalczyć, tym samym je uszkadzając i powodując postęp choroby.

Prawdopodobieństwo wystąpienia stwardnienia rozsianego zwiększa się na skutek niskiego poziomu witaminy D w organizmie, palenia papierosów, a także takich chorób, jak: cukrzyca typu I oraz nadczynność i niedoczynność tarczycy. Nie są to przyczyny SM, jednak u osób z predyspozycją do wystąpienia tej choroby, są to czynniki, które mogą być czynnikiem spustowym.

Pierwsze objawy stwardnienia rozsianego

Pierwsze symptomy stwardnienia rozsianego pojawiają się zwykle pomiędzy 15. a 40. rokiem życia. Na tę chorobę najczęściej zapadają dorosłe kobiety, jednak zdarzają się również przypadki zachorowania dzieci i osób w podeszłym wieku. SM charakteryzuje się indywidualnym przebiegiem i zróżnicowanymi objawami. Pierwsze symptomy tego schorzenia bardzo często są przez chorych bagatelizowane, z tego względu, że są one stosunkowo łagodne i samoistnie ustępują. Do początkowych objawów stwardnienia rozsianego można zaliczyć:

• zaburzenia czucia, przejawiające się mrowieniem i drętwieniem kończyn górnych i dolnych oraz nieprawidłowym reagowaniem na bodźce,
  
• ogólne osłabienie organizmu, w tym przede wszystkim siły mięśniowej,
  
• problemy z koordynacją ruchową,
  
• zaburzenia równowagi i poruszania się,
  
• ciągłe poczucie zmęczenia. 

Objawy stwardnienia rozsianego w zaawansowanym stadium rozwoju choroby

Wraz z postępem SR objawy charakterystyczne dla początków tej choroby nasilają się oraz dołączają do nich nowe symptomy schorzenia. Jedną z dolegliwości właściwych dla stwardnienia rozsianego są zaburzenia mowy. Często pojawia się tzw. mowa skandowana , która przejawia się, m.in.: brakiem płynności, spowolnieniem mowy oraz nieprawidłowym akcentem. Wraz z postępem choroby do tego typu zaburzeń dołączają problemy z układem pokarmowym i narządem wzroku (pojawia się oczopląs, widzenie podwójne i spadek poziomu ostrości widzenia). U pacjentów z rozpoznanym stwardnieniem rozsianym często na skutek uszkodzenia pęczka podłużnego przyśrodkowego dochodzi do porażenia międzyjądrowego. Niekiedy SR towarzyszą również:

• zaburzenia zwieraczy (nietrzymanie moczu, nieustanne parcie na mocz, przewlekłe zaparcia),
  
• przewlekłe bóle neuropatyczne, 
  
• zaburzenia czynności seksualnych (brak erekcji, obniżony poziom libido),
  
• zaburzenia funkcji poznawczych. 
  

Częstym objawem stwardnienia rozsianego są również zaburzenia psychiczne, przejawiające się stanami depresyjnymi lub nadmierną euforią.

Przebieg stwardnienia rozsianego

Stwardnienie rozsiane jest chorobą, która charakteryzuje się przebiegiem wielofazowym. W głównej mierze jest on uzależniony od zdiagnozowanej postaci tego schorzenia. Wyróżnia się:

• postać rzutowo-remisyną, która występuje u 80% pacjentów z rozpoznanym stwardnieniem rozsianym,
  
• postać wtórnie postępującą, która często przechodzi w postać wtórnie postępującą,
  
• postać pierwotnie postępującą, która pojawia się najczęściej u mężczyzn w podeszłym wieku,
  
• postać postępująco-rzutową, która jest najrzadszą formą stwardnienia rozsianego.

Diagnostyka stwardnienia rozsianego

Stwardnienie rozsiane jest chorobą trudną do rozpoznania, w szczególności w początkowym stadium jej rozwoju. Diagnostyka tego schorzenia opiera się w głównej mierze na rozpoznaniu różnicowym, polegającym na wyeliminowaniu innych chorób, o podobnych, co stwardnienie rozsiane, objawach. Przy diagnostyce tego schorzenia najczęściej wykorzystuje się:

• rezonans magnetyczny, którego wynik przy stwardnieniu rozsianym wskazuje na obecność aktywnych zmian zapalnych w mózgu,
  
• badanie płynu mózgowo-rdzeniowego, w którym przy stwardnieniu rozsianym obecne są prążki oligoklonalne,
  
• badanie wzrokowych potencjałów wywołanych, które przy stwardnieniu rozsianym wskazuje na uszkodzenie drogi wzrokowej. 

Leczenie stwardnienia rozsianego

Stwardnienie rozsiane jest chorobą nieuleczalną, jednakże wdrożenie środków zapobiegawczych, może przyczynić się do wolniejszego rozwoju tego schorzenia. Leczenie stwardnienia rozsianego można podzielić na:

• leczenie przyczynowe, 
  
• leczenie zrzutów,
  
• leczenie objawowe. 
  

Przy leczeniu zrzutów SR wykorzystuje się przede wszystkim kortykosterydy, które przyczyniają się do łagodzenia objawów oraz zmniejszają zapalenia. Wadą tego typu środków jest szereg możliwych skutków ubocznych. W leczeniu zrzutów równie często wykorzystuje się także leki immunomodulujące oraz immunosupresyjne, które korygują nieprawidłowo funkcjonujący układ odpornościowy.

Leczenie objawowe SR uzależnione jest przede wszystkim od przebiegu choroby. Jego celem jest poprawa jakości życia osoby, zmagającej się z stwardnieniem rozsianym. W większości przypadków chorobowych wdraża się leczenie: bólu, zmęczenia, depresji, spastyczności oraz zaburzeń czynności zwieraczy.

Leczenie przyczynowe, zrzutów i objawowe warto wspomóc terapiami alternatywnymi, w tym, np. zabiegami akupunktury, krioterapii, dietami, zapobiegającymi zaparciom oraz preparatami ziołowymi o działaniu moczopędnym.