Stopa wydrążona zwykle występuje w towarzystwie dodatkowych nieprawidłowości anatomicznych, takich jak palce szponiaste czy koślawość tyło- i przodostopia. Schorzenie kształtuje się najczęściej w okresie dojrzewania na skutek skoków wzrostowych i zaburzenia równowagi mięśniowej. Deformacja może stanowić także objaw mutacji genetycznej oraz być powikłaniem chorób neurologicznych w obrębie rdzenia kręgowego na odcinku lędźwiowym.

Zobacz także:

• Budowa anatomiczna stopy człowieka – kości, stawy i mięśnie
• Jak ćwiczyć, żeby stopy były zdrowe i nie bolały?
• USG stopy – wskazania i przebieg. Jak przygotować się do USG?

Co to jest stopa wydrążona?

Stopa wydrążona to rodzaj deformacji podeszwy, charakteryzujący się nadmiernie uniesionym sklepieniem w płaszczyźnie strzałkowej, które nie ulega spłaszczeniu pod wpływem masy ciała. Odstępstwo od normy tego typu rozpatruje się w kategoriach choroby, kiedy wartość kąta pomiędzy osią kości piętowej a podłożem przekracza 25° i występują dodatkowe nieprawidłowości, takie jak palce szponiaste czy koślawość tyło- i przodostopia. Wartość odchylenia łuku poniżej 25°, bez innych deformacji w obrębie stopy, uznawana jest jako cecha morfologiczna. Stopy wydrążone wpływają na zaburzenie biomechaniki stawów kończyny dolnej oraz kręgosłupa. Ponadto upośledzają wzorzec i mechanizm chodu, wymuszając u chorego redukcję prędkości i zmianę trwania fazy podporu i przeniesienia. Dodatkowo sprawiają, że zmniejszenie powierzchni podparcia w zdeformowanej podeszwie wywołuje niepewny chód.

Stopa wydrążona – przyczyny

Stopa wydrążona uwarunkowana jest wieloma czynnikami egzo- i endogennymi. Zniekształcenie tego typu powstaje najczęściej w okresie dojrzewania na skutek skoków wzrostowych. Czynnikami predysponującymi do ukształtowania się wady są również:

• nieprawidłowości neurologiczne, czyli wrodzone i nabyte zaburzenia nerwowo- mięśniowe, neuropatie powodujące wyniszczenie tkanek kurczliwych i deformacje szkieletowe stopy oraz degeneracje tkanki nerwowej, takie jak: choroba Charcota- Mariego-Tootha, Dejerine’a-Sottasa, ataksja Friedreicha, poliomyelitis, syndrom Roussy’ego-Levy’ego, atrofię rdzenia kręgowego oraz jego wady strukturalne, jak np. guzy i rozszczep, a także mózgowe porażenie dziecięce, udary mózgu i urazy centralnego ośrodka nerwowego;
• stany pourazowe, takie jak przykurcz Volkmanna podudzia czy nieprawidłowe zrosty kości skokowej i śródstopia;
• otyłość, cukrzyca, inne wady i deformacje stóp.

Stopa wydrążona – objawy

W badaniu fizykalnym pacjenta stwierdza się widoczne wydrążenie środkowej części podeszwy, szczególnie w pozycji siedzącej z odciążonymi stopami przy jednoczesnym zgięciu podeszwowym stopy. Dodatkowo schorzenie często przebiega z koślawością palców i pięty. Stopy wydrążone charakteryzuje ponadto:

• skrócenie długości stopy, podniesienie podbicia;
• modzele i inne zmiany skórne pojawiające się na przeciążonych obszarach stopy, czyli w okolicach głów kości śródstopia i pięty;

• niestabilność stawu skokowo-goleniowego;
• złamania zmęczeniowe;
• dolegliwości bólowe w punktach podparcia;
• upośledzenie lokomocji i ogólnej sprawności ruchowej;
• nierównomierne ścieranie się butów;
• przykurcz mięśni zginaczy palców i rozcięgna podeszwowego, nadmierne działanie mięśnia piszczelowego tylnego;
• rozciągnięcie tkanek kurczliwych po grzbietowej stronie stopy.

Leczenie stopy wydrążonej

Leczenie stopy wydrążonej przewiduje przede wszystkim rehabilitację ruchową, której celem jest usunięcie przykurczów i wzmocnienie mięśni osłabionych, a także przywrócenie prawidłowej biomechaniki stopy oraz wzorca chodu. Uzupełnieniem kuracji stopy wydrążonej jest obuwie ortopedyczne lub wkładki z pelotą unoszącą sklepienie poprzeczne. W zaawansowanych deformacjach tego typu niezbędna jest operacja chirurgiczna obniżająca sklepienie i wydłużająca tkanki miękkie po stronie podeszwy. Po zabiegu niezbędna jest fizjoterapia, której zadanie to przywrócenie funkcjonalności stopy poprzez kształtowanie pełnego zakresu ruchu w stawach, wzmocnienie i rozluźnienie odpowiednich grup mięśniowych oraz reedukacja chodu. Terapia pooperacyjna uwzględnia przede wszystkim unieruchomienie stopy, ćwiczenia na stopę wydrążoną oraz dodatkowe zabiegi przyspieszające regenerację tkanki kostnej i włókien kolagenowych.

Jakie ćwiczenia na stopę wydrążoną?

Ćwiczenia na stopę wydrążoną mają na celu przywrócenie prawidłowych warunków anatomicznych stopy. Gimnastyka korekcyjna bazuje na ćwiczeniach rozciągających podeszwę i łydkę. Uwzględnia także trening wzmacniający mięśnie grzbietowej i bocznej części stopy. Przykładowe ćwiczenia na stopę wydrążoną to np.:

• stanie na palcach na schodku lub grubej książce; powolne opuszczanie pięt poza wzniesienie 3 x 10 powtórzeń;
• wspinanie się na palce w pozycji stojącej, dla zachowania równowagi można podpierać się ściany; pozycję na palcach należy utrzymać kilka sekund 3 x 10 powtórzeń;
• leżenie tyłem, guma przywiązana na drabince, pętla taśmy obejmuje stopę; przyciąganie palców do siebie 3 x 10 powtórzeń.

Zobacz film: goła stopa= zdrowa stopa

Bibliografia:

1. S. Owczarek, Atlas ćwiczeń korekcyjnych, Warszawa 1998.

2. Wiktora Degi ortopedia i rehabilitacja. Wybrane zagadnienia z zakresu chorób i urazów narządu ruchu dla studentów i lekarzy, red. J. Kruczyński, A. Szulc, Warszawa 2015.J. Wilczyński, Korekcja wad postawy człowieka, Starachowice 2001.