Śpiączka wynikająca z niedocukrzenia krwi (hipoglikemia) zwykle następuje szybko po wystąpieniu charakterystycznych objawów. Śpiączka hiperglikemiczna, wywołana za wysokim stężeniem glukozy we krwi, objawia się znacznie łagodniej, stopniowo prowadząc do poważnego odwodnienia organizmu.
Rodzaje śpiączek cukrzycowych
Śpiączka cukrzycowa jest ostrym zaburzeniem metabolicznym. Oznacza to, że pojawia się w następstwie nieprawidłowości związanych z podażą insuliny. W czasach, gdy leczenie insuliną nie było znane, śpiączka cukrzycowa kończyła się śmiercią.
Zobacz też: Kwasica ketonowa - objawy
Różny przebieg śpiączki cukrzycowej jest uzależniony od mechanizmu, jaki ją wywołał, dlatego wyróżnia się jej kilka typów:
- kwasica ketonowa
- zespół hiperglikemiczny-hiperosmolalny
- kwasica mleczanowa
- śpiączka spowodowaną hipoglikemią wynikającą na przykład z przedawkowania leków.
Przy jakim poziomie cukru można zapaść w śpiączkę?
Glikemia ponizej 40mg/dL może doprowadzić do śpiączki, ale niebezpieczny dla zdrowia jest już wynik poniżej 70 mg/dl.
Przyczyny śpiączki cukrzycowej
Śpiączka hipoglikemiczna lub hiperglikemiczna może nastąpić w wyniku:
- błędów w stosowaniu insulinoterapii, np. przyjmowania zbyt małych lub zbyt dużych dawek insuliny bądź pomijania ich,
- błędów w żywieniu, np. za małej ilości węglowodanów, zbyt długich przerw między posiłkami, picia alkoholu,
- zaburzeń wchłaniania insuliny z powodu zmiany miejsca jej wstrzyknięć, ogrzania miejsca wkłucia po wykonanym zastrzyku, np. podczas kąpieli, wstrzyknięcia domięśniowego lub dożylnego (zamiast podskórnego),
- schorzeń układu pokarmowego, np. biegunki, wymiotów,
- niewłaściwego przechowywania insuliny,
- zaburzenia podaży insuliny z powodu miesiączki, stresu, nadmiernego wysiłku fizycznego, choroby, zaburzeń hormonalnych,
- przyjmowania leków zwiększających poziom cukru we krwi,
- nierozpoznania cukrzycy,
- zapalenia trzustki,
- zawału serca,
- zakażeń bakteryjnych,
- samoistnej remisji cukrzycy.
Pewne zachowania osób chorych na cukrzycę, które przyjmują insulinę dożylnie, mogą doprowadzić do śpiączki cukrzycowej:
- wykonanie zastrzyku z insuliny i pominięcie posiłku,
- zjedzenie zbyt małego posiłku w stosunku do dawki insuliny,
- podjęcie wysiłku fizycznego i niezapewnienie odpowiednio wyższej porcji węglowodanów.
Ponadto śpiączka cukrzycowa występuje również u kobiet w ciąży, u osób po urazach i zabiegach chirurgicznych oraz osób, które chorują na nowotwory upośledzające gospodarkę insulinową, np. wyspiaka trzustki.
Zobacz też: Retinopatia cukrzycowa - objawy
Objawy śpiączki cukrzycowej
Przed zapadnięciem w śpiączkę hipoglikemiczną organizm manifestuje charakterystyczne objawy, z których łatwo wywnioskować, że istnieje zagrożenie. Stężenie glukozy we krwi na poziomie 65 - 55 mg/dl charakteryzują następujące symptomy:
- pobudzenie psychoruchowe,
- niezborność,
- splątanie,
- osłabienie,
- drżenie rąk,
- zawroty i bóle głowy,
- kołatanie serca,
- wzmożony apatyt,
- bladość lub zaczerwienienie skóry,
- nadmierne pocenie się,
- rozszerzone źrenice,
- skurcze mięśni,
- amnezja,
- zaburzenia osobowości.
Gdy stężenie glukozy osiąga niebezpieczny poziom poniżej 45 mg/dl, wówczas pojawiają się:
- niezdolność do skupienia uwagi,
- zaburzenia mowy,
- zaburzenia widzenia,
- utrata przytomności.
Śpiączki wynikające z kwasicy ketonowej czy zespołu hiperglikemicnzo-hiperosmolalnego następują stopniowo, po wystąpieniu takich symptomów, jak:
- wzmożone pragnienie,
- nadmierne wydalanie moczu,
- wzrost łaknienia,
- bóle brzucha,
- nudności,
- wymioty,
- sucha skóra i błony śluzowe,
- słabo wyczuwalne tętno,
- obniżenie ciśnienia krwi,
- oddech Kussmaula, czyli bardzo głębokie oddychanie, wydychane powietrze ma zapach acetonu,
- zwężone źrenice,
- silne odwodnienie,
- utrata przytomności.
Pierwsza pomoc, leczenie i rokowania w śpiączce cukrzycowej
W przypadku śpiączki spowodowanej hipoglikemią konieczna może być iniekcja (domięśniowa) glukagonu lub (dożylna) glukozy o stężeniu 5-10%.
Osobie nieprzytomnej nie można wkładać niczego do ust - istnieje zagrożenie zachłyśnięcia. Dopiero po odzyskaniu przytomności można podać słodki płyn i coś dojedzenia (węglowodany), następnie koniecznie należy sprawdzić glikemię - poziom cukru we krwi.
W śpiączce wywołanej zespołami wynikającymi z hiperglikemii konieczne jest podjęcie działania niwelującego odwodnienie, czyli przetoczenie dożylne płynów oraz obniżenie poziomu cukru we krwi poprzez podanie insuliny. Ważna również jest suplementacja elektrolitów, podanie sodu i potasu. W każdym przypadku wystąpienia śpiączki cukrzycowej konieczna jest hospitalizacja i ustalenie przyczyn, jakie ją wywołały.
Często powracające stany hipoglikemii oraz hiperglikemii są niebezpieczne dla zdrowia i powodują stopniowe zatajenie objawów zbliżającej się śpiączki. W wyniku silnego niedocukrzenia lub przecukrzenia mózgu może dojść do nieodwracalnych zmian w jego strukturze.
Śpiączki cukrzycowe - skutki i powikłania
Ostre stany hipoglikemii, które nie są leczone lub podanie węglowodanów nastąpiło zbyt późno, mogą doprowadzić do trwałych uszkodzeń ośrodkowego układu nerwowego (powodujących zaburzenia psychiczne lub neurologiczne), a nawet śmierci.
Śpiączka kwasicza powoduje niewydolność nerek oraz powikłania ze strony układu sercowo-naczyniowego. Bardzo ważne jest ustalenie co wywołało śpiączkę i podjęcie korekty leczenia lub wdrożenia leczenia - ponieważ śpiączka bywa również symptomem cukrzycy utajonej.
Profilaktyka śpiączek cukrzycowych
Zapobieganie śpiączkom cukrzycowym polega przede wszystkim na prowadzeniu insulinoterapii zgodnie z zaleceniami lekarza, stosowanie zbilansowanej diety cukrzycowej i nienarażanie się na sytuacje, w których może być niemożliwe wstrzyknięcie insuliny.
Ważny również jest systematyczny monitoring glikemii oraz unikanie alkoholu. Konieczne jest uwrażliwienie bliskich na to, jak objawia się hiperglikemia i hipoglikemia, by jak najszybciej mogli podjąć odpowiednie środki zaradcze.