Skaza białkowa to alergia pokarmowa, której objawy pojawiają się zwykle we wczesnym dzieciństwie i dotyczą przeważnie mleka krowiego. Większość z tych uczuleń przemija po kilku latach, ale niektóre osoby zmagają się z różnymi ich postaciami nawet do końca życia. Nietolerancja może dotyczyć coraz to innych białek, a u chorego często pojawiają się jednocześnie reakcje na innego typu antygeny.

Objawy skazy białkowej

Skaza białkowa powoduje u dorosłych typowe objawy, które (w połączeniu z wywiadem i obserwacjami okoliczności zaostrzeń choroby) pozwalają na szybkie postawienie wstępnego rozpoznania.

Najczęstszymi dolegliwościami są nawracający świąd i zaczerwienienie skóry, powstawanie na niej zmian o typie wysypki atopowej (drobne, czerwone krosteczki występujące w skupiskach). Zmiany lokalizują się na powierzchni całego ciała, ale charakterystyczne jest ich występowanie w miejscach takich, jak zgięciowe powierzchnie łokci i kolan oraz małżowiny uszne. Obserwowany wyprysk jest bardzo podobny do spotykanego w atopowym, kontaktowym zapaleniu skóry.

Syn znanej dziennikarki choruje na skazę białkową. Zobacz film i dowiedz się jak radzi sobie z chorobą syna

Innymi częstymi objawami są zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego pod postacią bólów brzucha, biegunek, wzdęć, nudności, wymiotów, które pojawiają się bezpośrednio po posiłku. Zdarzają się także: nawracające aftowe zapalenie jamy ustnej, migreny, przewlekłe zmęczenie, obrzęki dłoni, stóp i okolic drobnych stawów. Wszystkie te objawy nasilają się po spożyciu pokarmu zawierającego białka, na które chory jest uczulony.

Jeśli reakcja alergiczna jest bardzo silna, bezpośrednio po spożyciu dużej dawki antygenów białkowych może dojść do wstrząsu anafilaktycznego. Stan ten przejawia się nagłym, znacznym spadkiem ciśnienia tętniczego krwi, zaburzeniami świadomości, obrzękami, które obejmują powłoki lub (utrudniając poważnie oddychanie) gardło i krtań. W niektórych przypadkach obserwuje się też na skórze intensywny, pojawiający się nagle rumień. Wstrząs jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia i wymaga natychmiastowego, specjalistycznego leczenia.

Skaza białkowa – przyczyny

Przyczyną skazy białkowej jest nadmierna immunologiczna reakcja na niektóre białka. Stan ten ze względu na niedojrzałość układu odpornościowego występuje relatywnie często u małych dzieci i najczęściej przemija w wieku 2–4 lat. Jednak u osób o zwiększonej reaktywności, które mają inne uczulenia albo których członkowie rodzin cierpią na alergie, nietolerancja może utrzymywać się przez całe życie. Co więcej – lista białek powodujących dolegliwości może się zmieniać w czasie.

Oprócz czynników genetycznych istotna jest rola środowiska. Nadmierna reakcja na antygeny pojawia się częściej u osób z tzw. sterylnego otoczenia, które tylko w niewielkim stopniu były wystawiane na działanie normalnych czynników chorobotwórczych. O pobudzanie reakcji alergicznych podejrzewa się też wszechobecne, różnego typu zanieczyszczenia cywilizacyjne, nadmierną ekspozycję na dużą ilość środków chemii gospodarczej i spożywczej (konserwanty żywności). Białka najczęściej wywołujące objawy skazy zawarte są w następujących produktach:

• mleko (nie tylko krowie, ale też kozie i owcze),

• przetwory mleczne, sery,

• ryby i owoce morza,

• wołowina,

• mąka pszenna (głównie gluten),

• soja, soczewica, groch,

• orzechy.

Szczególnie niebezpieczne są orzechy arachidowe, których białka nawet w śladowych ilościach powodują bardzo intensywną i gwałtowną reakcję. Dlatego na wielu produktach spożywczych znajduje się informacja, że powstały w zakładzie, w którym (czasem na zupełnie innej linii produkcyjnej) przetwarza się te orzechy.

Leczenie skazy białkowej

Podstawą leczenia skazy białkowej jest dieta eliminacyjna. Chorzy szybko uczą się obserwować własne reakcje i wiedzą, jaki produkt wywołuje nasilenie dolegliwości. Aby uzyskać poprawę stanu zdrowia, należy na kilka miesięcy całkowicie wyeliminować z diety szkodliwe elementy. Komponując dietę, warto pamiętać, że nawet mała ilość antygenów białkowych może wywołać zaostrzenie choroby. Dlatego trzeba uważnie śledzić skład pożywienia, zwracając uwagę nawet na drobne domieszki (np. mleko w czekoladzie albo lodach).

Dobór właściwych produktów jest ułatwiony dzięki przepisom prawnym, które zobowiązują producentów żywności do podawania składu wyrobów. Obowiązkowe jest też np. oznaczanie piktogramem z kłosem zboża wyrobów zawierających gluten.

Ze względu na zmieniającą się reaktywność immunologiczną, niektóre białka, po przynajmniej kilkumiesięcznym okresie całkowitej eliminacji i całkowitym ustąpieniu objawów, są przez układ odpornościowy „zapominane”. Można dzięki temu próbować stopniowo wprowadzać je do pożywienia, uzyskując w pewnych przypadkach tolerancję. Jednak próby te czasem kończą się nawrotem dolegliwości. Określone białka muszą być konsekwentnie eliminowane z diety nawet do końca życia.

W zaostrzeniach choroby stosuje się leki przeciwalergiczne, przeciwzapalne (w tym nawet sterydowe) i przeciwświądowe. Zmieniona chorobowo skóra wymaga również właściwej pielęgnacji – niezbędny jest dobór odpowiednich hipoalergicznych środków myjących, preparatów nawilżających i natłuszczających.

W przypadku skazy białkowej i pozostałych uczuleń pokarmowych nie przynoszą korzystnych wyników metody leczenia immunologicznego (odczulania) stosowane w innych postaciach alergii. Wykorzystuje się je wyłącznie w wybranych, określonych przez lekarza, sytuacjach.