Schwannoma jest określana mianem nerwiaka osłonkowego, ponieważ, w przeciwieństwie do nerwiaka zarodkowego i nerwiakowłókniaka, jedynie ona powstaje z tzw. osłonki nerwu. Wszystkie trzy typy nowotworu obwodowego układu nerwowego występują bardzo rzadko i najczęściej mają łagodny charakter.

Zobacz także:

• Nerwiak (nowotwór układu nerwowego) - odmiany, objawy i leczenie nerwiaka
• Neuroblastoma (nerwiak zarodkowy) – nowotwór wieku niemowlęcego
• Budowa i funkcje układu nerwowego

Schwannoma – nerwiak osłonkowy

Schwannoma to łagodna zmiana nowotworowa. Powstaje ona z komórek Schwanna, a więc komórek glejowych obwodowego układu nerwowego. Powstaje z zakończeń, osłonek nerwów czaszkowych i obwodowych. Najczęściej atakuje nerw przedsionkowo-ślimakowy i występuje w okolicy kąta mostowo-móżdżkowego. Jest to jedna z trzech odmian nerwiaka, a więc nowotworu obwodu układu nerwowego, atakującego elementy składające się na nerwy.

Oprócz nerwiaka osłonkowego występują również:

• nerwiak zarodkowy – neuroblastoma; zmiana wywodząca się ze zwojów nerwowych, najczęściej diagnozowana u dzieci;
• nerwiakowłókniak – neurofibroma; powstający z komórek Schwanna osłonek nerwów unerwiających skórę, narządy wewnętrzne, a także składających się na nerwy czaszkowe, diagnozowany przede wszystkim u 20- lub 30-latków.

Schwannoma nerwu przedsionkowo-ślimakowego

Schwannoma od neurofibromy różni się przede wszystkim miejscem, które atakuje zmiana. W przypadku nerwiakowłókniaka może być to właściwie każde zakończenie unerwiające skórę lub któryś z narządów wewnętrznych, natomiast w przypadku nerwiaka osłonkowego celem ataku jest przede wszystkim nerw przedsionkowo-ślimakowy. Z miejscem jego występowania wiąże się także inna nazwa tej zmiany, a więc nerwiak słuchowy. Zaatakowany przez zmianę nerw odpowiada bowiem za utrzymanie równowagi i prawidłowy słuch. To właśnie niewytłumaczalne inaczej zaburzenia w tym obszarze skłaniają do diagnostyki w kierunku nerwiakowłókniakowatości. Samo źródło jest natomiast to samo – są nim komórki Schwanna.

Przyczyny powstawania nerwiaka osłonkowego

Nerwiak osłonkowy, podobnie jak pozostałe typy zmian nowotworowych ośrodkowego układu nerwowego, stanowi dla lekarzy zagadkę. Do tej pory nie udało się wskazać przyczyn powstawania Schwannomy, nerwiaka zarodkowego lub nerwiakowłókniaka. Udało się natomiast wskazać czynniki ryzyka. Podstawowym jest wcześniejszy uraz mechanizmy w miejscu powstania zmiany. Inaczej jest tylko w przypadku nerwiakowłókniaka, który sam stanowi objaw innej choroby. Chodzi o neurofibromatozę typu I, zaliczaną do tzw. fematoz, czyli zmian genetycznych na wczesnym etapie życia płodowego.

Schwannoma – objawy

Nerwiak osłonkowy najczęściej lokalizuje się w rejonie głowy lub szyi, choć mówi się również o nerwiaku osłonkowym kręgosłupa. Najczęściej guz umiejscawia się w nerwie czaszkowym VII, a więc przedsionkowo-ślimakowym. Podobnie jak w przypadku innych nerwiaków, objawy, jakie daje ta zmiana, są ściśle związane z miejscem występowania guza. Ponieważ nerw przedsionkowo-ślimakowy odpowiada przede wszystkim za słuch i równowagę, to do najczęstszych jego objawów zalicza się:

• jednostronne upośledzenie słuchu (najczęściej postępujące, przede wszystkim dotyczące wysokich tonów), niedosłuch, szumy uszne;
• upośledzenie czucia w okolicy twarzy,
• niedowład nerwu twarzowego,
• niedowład nerwu trójdzielnego (mrowienie i drętwienie środka twarzy),
• zaburzenia równowagi,
• problemy z koordynacją ruchową,
• problemy z ruchem,
• zaburzenia połykania.

Schwannoma – leczenie

Nerwiaka osłonkowego diagnozuje się często poprzez badania słuchu. Wykorzystuje się tutaj audiometrię tonalną oraz potencjały wywołane pnia mózgu. W przypadku nieco innego umiejscowienia guza przydać mogą się również badania obrazowe, takie jak RTG czy rezonans magnetyczny.

W przypadku potwierdzenia diagnozy, najczęściej zleca się obserwację radiologiczną związaną z okresowym wykonaniem rezonansu magnetycznego. Chodzi przede wszystkim o dobre uwidocznienie guza. W przypadku niewielkich zmian guza się jedynie obserwuje (rośnie on bowiem bardzo powoli). Większe zmiany usuwa się poprzez całkowite wycięcie guza. W leczeniu niektórych nerwiaków stosuje się także radioterapię i chemioterapię.

W większości przypadków rokowania dla pacjentów ze schwannomą są dobre, ponieważ zmiana ta najczęściej jest łagodna. Niestety, zdarza się, że niewielka część nerwiaków słuchowych złośliwieje. W takim przypadku pojawiają się nowotwory, takie jak złośliwy nowotwór osłonek nerwów obwodowych. Jest to guz o dużej złośliwości. W 50% przypadków powstaje on jednak z nerwiakowłókniaków (ryzyko zezłośliwienia u pacjentów z neurofibromą to 7-12%), a nie nerwiaków osłonkowych. Mimo wszystko zaleca się, aby pacjenci nawet z niewielkimi zmianami regularnie się badali.

Zobacz film: Budowa i funkcje układu nerwowego

Bibliografia:

1. M. Czesak, R. Bartoszewicz, K. Niemczyk, Nerwiak osłonkowy nerwu twarzowego, „Polski Przegląd Otorynolaryngologiczny“ 2014, nr 3.

2. B. Jamróz, K. Niemczyk, Nerwiaki nerwu słuchowego – diagnostyka i leczenie, „Otorynolaryngologia“ 2013, nr 12.