RTG (zdjęcie rentgenowskie, czyli wykonane w czasie prześwietlenia wiązką promieniowania rentgenowskiego) nadgarstka wykonuje się najczęściej metodą tradycyjną – przy użyciu klasycznego aparatu rentgenowskiego. Pozwala ono na ocenę budowy kości, struktury tkanki kostnej, stwierdzenie obecności zmian zwyrodnieniowych. W przypadku dzieci często wykonuje się ocenę wieku kostnego, wykorzystując fakt, że ostateczne zarastanie i uwapnianie przynasad oraz głów kości kończy się dopiero po zakończeniu procesu wzrostu.

Budowa nadgarstka

Nadgarstek zbudowany jest z ośmiu niewielkich kości ułożonych w dwóch rzędach. Połączone są ze sobą stawami i włóknistymi strukturami więzadłowo-torebkowymi. Nadgarstek łączy przedramię (a dokładniej kość promieniową i łokciową) z pięcioma kośćmi śródręcza. Zapewnia ręce możliwość wykonywania wielu skomplikowanych ruchów w kilku płaszczyznach. Do podstawowych ruchów wykonywanych w tym stawie należą zgięcie dłoniowe i grzbietowe oraz odwodzenie promieniowe i łokciowe.

Połączenia nadgarstka z kośćmi śródręcza mają bardzo ograniczoną ruchomość. Wyjątek stanowi staw śródręcznonadgarstkowy kciuka. Ma on charakter siodełkowaty i umożliwia wykonywanie różnych ruchów, włącznie z typowym wyłącznie dla ludzi i zwierząt naczelnych przeciwstawianiem kciuka. Mechanizm ten umożliwia ustawianie go naprzeciwko pozostałych palców tak, by móc objąć jakiś przedmiot, chwycić go palcami albo wykonać ruch szczypania.

Kości nadgarstka bliższego rzędu to (wymieniając od strony kciuka) kość łódkowata, księżycowata, trójgraniasta i grochowata. W drugim szeregu znajdują się kości: czworoboczna większa i mniejsza, główkowata oraz haczykowata.

RTG nadgarstka – technika wykonania

RTG nadgarstka wykonuje się najczęściej przy pomocy klasycznego aparatu rentgenowskiego. Obejmuje ono zwykle dalsze (sąsiadujące z nadgarstkiem) odcinki kości promieniowej i łokciowej oraz kości śródręcza. Pozwala to na kompleksową ocenę stanu miejscowego, a w przypadku dzieci i młodzieży – na określenie wieku kostnego.

Zdjęcia wykonuje się w dwóch projekcjach:

• przedniotylnej (AP) – promienie przechodzą przez nadgarstek w osi prostopadłej do płaszczyzny ręki,

• bocznej (L) – promienie przechodzą w płaszczyźnie ręki, obrazy kości promieniowej i łokciowej nakładają się.

W uzasadnionych przypadkach wykonuje się też RTG w pozycji skośnej – jest to przydatne szczególnie wtedy, kiedy pokrywające się na zwyczajowo wykonywanych zdjęciach cienie kości uniemożliwiają prawidłową ich ocenę.

W wątpliwych sytuacjach (szczególnie w przypadkach, gdy podejrzewa się pęknięcie którejś z kości nadgarstka, ale nie można go zidentyfikować na obrazach RTG) można wykonać tomografię komputerową (CT). Metoda ta, ze względu na wysoką rozdzielczość i możliwość generowania obrazów warstwowych i trójwymiarowych, pozwala na precyzyjne diagnozowanie uszkodzeń.

Jak działa układ kostny? Dowiesz się tego z filmu:

Zastosowanie RTG nadgarstka

Podstawowym zastosowaniem zdjęć radiologicznych nadgarstka jest diagnostyka zmian pourazowych. Struktura ta ma skomplikowaną budowę i przenosi na co dzień olbrzymie obciążenia statyczne i dynamiczne. Z tego powodu relatywnie często dochodzi do urazów i przeciążeń aparatu kostnego i więzadłowo-torebkowego. Dolegliwości mają charakter przewlekły, nie pozwalają na normalne funkcjonowanie. Mogą być dla chorego niezwykle uciążliwe i bolesne. RTG nadgarstka pozwala na stwierdzenie, czy zmiany mają charakter czynnościowy, czy też doszło do pęknięcia lub częściowego zmiażdżenia kości nadgarstka albo rozerwania więzadeł lub którejś z torebek.

Równolegle dokonuje się analizy stanu kości przedramienia oraz kości śródręcza, gdyż uraz może powodować mnogie obrażenia. Do najczęściej rozpoznawanych uszkodzeń należą:

• złamanie nasady dalszej kości promieniowej – bardzo częste po upadku z podparciem ciała ręką, szczególnie u osób starszych,

• uszkodzenia stawu promieniowo-łokciowego dalszego,

• złamania podstawy albo trzonu którejś z kości śródręcza.

Ocena wieku kostnego

Uwapniona w całości kość nie może rosnąć, w związku z czym u dzieci i młodzieży część struktur kości zbudowana jest głównie z tkanki chrzęstnej. Dotyczy to przede wszystkim głów i przynasad kości. Dzięki temu możliwe jest wydłużanie trzonów kości długich, powiększanie głów kości (tak by powierzchnie stawowe mogły osiągnąć docelową wielkość). Kostnienie struktur chrzęstnych przebiega stopniowo i rozpoczyna się w tzw. ogniskach kostnienia, które z wiekiem powiększają się, aż do osiągnięcia całkowitego uwapnienia kości.

Proces ten jest podobny u większości ludzi, więc na podstawie lokalizacji i wielkość ognisk kostnienia można oceniać, na jakim etapie rozwoju znajduje się organizm. Jest to informacja przydatna w sytuacji, gdy podejrzewa się spowolnienie rozwoju somatycznego (fizycznego). Celem badania jest wtedy oszacowanie, jak duże jest opóźnienie w przypadku danego dziecka w porównaniu do zdrowej populacji osób w tym samym wieku. Niedobory wzrostu i mniejsze niż wynikające z wieku metrykalnego kostnienie przynasad i głów kości może być spowodowane przez:

• niedoczynność tarczycy,

• niedobór hormonu wzrostu,

• zaburzenia wchłaniania,

• wrodzone wady genetyczne, takie jak dysplazje kostne czy aberracje chromosomowe, np. zespół Turnera.