Wiele zakażeń w ciąży stanowi poważny problem, gdyż nie dość, że wpływają negatywnie na zdrowie przyszłych mam, to dodatkowo stanowią zagrożenie dla rozwijającego się płodu. Jednym z takich przykładów jest różyczka w ciąży. Zakażenie ciężarnej następuje przeważnie drogą kropelkową. W pierwszym trymestrze ciąży doprowadzić może do poronienia lub ciężkiego uszkodzenia płodu.
Różyczka w ciąży – przyczyny choroby
Różyczka (z łac. rubella) to choroba zakaźna, za której powstanie odpowiada wirus różyczki (z łac. Rubella virus). W większości przypadków do zakażenia dochodzi w wieku dziecięcym. Wówczas to choroba przebiega przeważnie łagodnie. Niestety różyczka w ciąży wiąże się ze sporym ryzykiem zarówno dla przyszłej matki, jak i dla dziecka.
Jak zapobiegać różyczce w ciąży?
Różyczka a ciąża to bardzo niebezpieczna zależność, której na szczęście można uniknąć dzięki nabyciu odporności poprzez szczepienia ochronne lub wcześniejszy kontakt z patogenem. Przebycie choroby pozostawia odporność. Szczepienie na różyczkę konieczne jest przed ciążą, gdyż okres ten jest jednym z przeciwwskazań do stosowania tzw. żywych szczepionek, jaką jest właśnie ta skierowana przeciwko wirusowi różyczki. Specjaliści uważają, że mogłoby się to wiązać z ryzykiem przeniesienia drobnoustroju szczepionkowego na płód. Szczepienie powinno nastąpić co najmniej raz przed planowanym zajściem w ciążę. Szczepienia przeciw różyczce w Polsce realizuje się od 1989 roku. Wówczas to obowiązkiem zaszczepienia objęte były dziewczynki w wieku 13 lat. Stąd też wobec tych starszych istnieje konieczność zaszczepienia się na własną rękę. Obecnie szczepienie znajduje się w kalendarzu szczepień ochronnych dzieci, czyli finansowanych przez Ministerstwo Zdrowia.
Różyczka u kobiet w ciąży – objawy
Objawy różyczki w ciąży pojawiają się średnio po 2–3 tygodniach od infekcji. Wymienia się wśród nich: kaszel, zaczerwienienie gardła, katar, wysypkę, podwyższoną temperaturę ciała, powiększenie węzłów chłonnych położonych na potylicy i za uszami, ból głowy, bóle mięśniowo-stawowe. Wirus różyczki w ciąży doprowadzić może do powstania powikłań, w tym m.in.: zapalenia spojówek, małopłytkowości, a nawet zapalenia mózgu.
Zobacz film i dowiedz się jakie badania trzeba wykonać w ciąży:
Różyczka u kobiet w ciąży – ryzyko dla płodu
Różyczka u kobiet w ciąży doprowadzić może do ciężkich uszkodzeń płodu. Badacze podkreślają, że ryzyko wystąpienia wad wrodzonych determinowane jest w dużym stopniu etapem ciąży, w którym doszło do zakażenia. Najbardziej niebezpieczne są zachorowania podczas 1 trymestru ciąży. Wówczas dojść może do poronienia lub obumarcia płodu. Infekcja wrodzona mająca miejsce przed 16. tygodniem ciąży skutkować może zespołem różyczki wrodzonej (z ang. congenital rubella syndrome, CRS). Objawy CRS niekiedy pojawiają się z 2-, 4-letnim opóźnieniem. Wśród najczęściej rozwijających się nieprawidłowości u płodu wymienia się: wady serca i dużych naczyń (np. zwężenia tętnicy płucnej, ubytki w przegrodzie międzykomorowej, przetrwały przewód tętniczy), wady słuchu (głuchota spowodowana uszkodzeniem nerwu słuchowego) i narządu wzroku (np. niedorozwój gałki ocznej, zaćma, jaskra), co określa się mianem tzw. triady różyczkowej Gregga. Dodatkowo dzieci mogą urodzić się z deformacjami ciała, ubytkami kości, upośledzeniem umysłowym. Niekiedy występują: problemy z rozwojem mowy, zaburzenia funkcjonowania gruczołów dokrewnych (w tym cukrzyca), powiększenie wątroby i śledziony, małogłowie, zwapnienia śródmózgowe, poszerzenie komór bocznych mózgu. Nierzadko noworodki mają niską wagę urodzeniową. Niestety aż 85% przypadków różyczki u ciężarnych kobiet stwierdza się w ciągu pierwszych 12 tygodni ciąży. Różyczka w czasie ciąży zaawansowanej nie stanowi aż tak dużego ryzyka dla dziecka, które nierzadko rodzi się z zakażeniem bezobjawowym.
Badanie na różyczkę w ciąży
Badanie na różyczkę w ciąży należy do grupy badań zalecanych, które powinno się wykonać do 10 tygodnia ciąży. Ciężarnej proponuje się najczęściej badania serologiczne, w których dochodzi do oznaczenia miana przeciwciał klasy IgM i IgG lub tylko IgG w surowicy krwi. Kosztuje ono około 65 zł. Materiałem do badań jest krew pobrana ze zgięcia łokciowego. Badanie nie wymaga żadnego przygotowywania się. Oto, jakie mogą być kombinacje wymienionych przeciwciał i co one oznaczają:
| Przeciwciała | Znaczenie wyniku |
|---|---|
| IgG- i IgM- |
● kobieta nie chorowała dotąd na różyczkę i nie została zaczepiona przeciwko wywołującemu ją wirusowi ● nie jest na niego odporna i istnieje ryzyko zakażenia |
| IgG+ i IgM- | ● kobieta chorowała na różyczkę, przechodzi ostatnie stadium choroby lub była zaszczepiona przeciwko wirusowi wywołującemu chorobę |
| IgG- i IgM+ | ● konieczne jest powtórzenie badania w celu dokładnego określenia podłoża takiego wyniku, zazwyczaj jednak świadczy on o odporności na zakażenie |
| IgG+ i IgM+ | ● kobieta przechodzi właśnie różyczkę |
Zdecydowanie rzadziej przeprowadza się izolację wirusa lub jego RNA z moczu czy krwi.
Bibliografia:
1. Magdzik W., Naruszewicz-Lesiuk D., Zieliński A., Wakcynologia, Alfa-Medica Press, Bielsko-Biała, 2007.
2. Sieroszewski P., Bober Ł., Kłosiński W., Zakażenia podczas ciąży, „Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia” 2012, 5(2), s. 65–84.
3. Pasternak J., Rajtar B., Rybacka E. i wsp., Ocena częstości występowania przeciwciał przeciw wirusowi cytomegalii i różyczki u kobiet w wieku rozrodczym, „Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu” 2017, 23(3), s. 185–188.
4. Drutz J.E., Różyczka, „Pediatria po Dyplomie” 2011, 15(3), s. 68–70.