Rokowania w czerniaku zależą od tego, jak późno choroba zostanie wykryta i prawidłowo zdiagnozowana. Jako że zmiany nowotworowe mogą być trudne w ocenie, przy diagnozowaniu stosuje się niekiedy badanie węzłów chłonnych w pobliżu zmian. O ile nie wykonuje się biopsji samych zmian skórnych w czerniaku, o tyle możliwa jest biopsja węzła chłonnego w uzasadnionych przypadkach.

Co to jest czerniak?

Czerniak to rak skóry, błon śluzowych lub błony naczyniowej oka. Jest nowotworem złośliwym, który rozwija się najczęściej z melanocytów, czyli komórek barwnikowych skóry. W grupie ryzyka zachorowania są osoby, które:

• często i długo wystawiają skórę na działanie promieni ultrafioletowych (UV),
  
• doznały przynajmniej raz oparzeń słonecznych,
  
• mają bliskich krewnych (rodziców, dziadków) ze stwierdzonym czerniakiem,
  
• chorowały na inny złośliwy nowotwór skóry,
  
• mają dużo znamion barwnikowych (znamion, pieprzyków),
  
• mają jasną karnację skóry z piegami lub bez, jasne oczy i jasny kolor włosów i łatwo doznają oparzeń słonecznych,
  
• skończyły 40 lat – przed czterdziestką ryzyko zachorowania na czerniaka jest mniejsze.
  

Warto profilaktycznie obserwować wszystkie barwnikowe zmiany na ciele, a w razie wątpliwości pokazać je lekarzowi. Czerniak skóry, błon śluzowych i błony naczyniowej oka jest chorobą o wysokiej agresywności i skłonności do szybkiego tworzenia przerzutów, dlatego bardzo ważne jest jak najszybsze rozpoczęcie leczenia.

Czerniak złośliwy: jak rozpoznać? Badania diagnostyczne

Aby wcześnie wykryć chorobę, należy monitorować wszelkie zmiany na skórze, szczególnie barwnikowe.

Jest wiele kryteriów rozpoznania czerniaka, a najpopularniejszym, które można zastosować także podczas samokontroli, jest reguła ABCD. Polega ona na określeniu wyglądu zmiany skórnej:

• A (ang. asymmetry - pol. asymetria) - zmiana jest asymetryczna, czyli nie ma regularnego kształtu, koloru i struktury,
  
• B (ang. border - pol. granica) - zmiana ma nierówne brzegi, jej granice mogą być postrzępione i nieregularne,
  
• C (ang. color - pol. kolor) - zmiana jest wielobarwna, im więcej ma kolorów, tym bardziej staje się podejrzana, możliwe kolory zmiany to: jasno- i ciemnobrązowy, biały, czarny, czerwony i szaroniebieski,
  
• D (ang. diameter - pol. średnica) - zmiana ma średnicę większą niż 6 milimetrów.
  

Czasem stosuje się jeszcze jedno kryterium oceny zmian - E (ang. elevation - pol. uniesienie) - jeśli zmiana jest wypukła i wystaje ponad naskórek, jest podejrzana.

To, jak wygląda czerniak w początkowej fazie, może być różne w każdym przypadku. Często jednak zdarza się, że ma postać małego guzka w kolorze skóry, czerwonym, brązowym lub czarnym. Wyraźnie rośnie on wertykalnie, czyli staje się wypukły. Może rosnąć w ten sposób od samego początku lub najpierw rozrastać się horyzontalnie, zajmując powierzchnię skóry, a dopiero w pewnym momencie rozrastać się od skóry ku górze.

W niektórych przypadkach zachodzi zależność czerniak a pieprzyk. Zmiany skórne, które nie wykazywały wcześniej charakteru nowotworu, mogą nagle zacząć mutować i przemieniać się w raka.

Zobacz też: Szczepionka hamująca czerniaka

Objawy czerniaka i jego rodzaje

Czerniak skóry ma różne warianty , może wyglądać jak guzek, plama na skórze czy pieprzyk, który nagle zaczyna rosnąć wertykalnie. Rodzaje czerniaka to:

• czerniak szerzący się powierzchownie - najczęstsza postać czerniaka, najpierw znamię rozrasta się na skórze, a potem rośnie wertykalnie, u kobiet występuje przeważnie na nogach (zwłaszcza udach) i rękach, a u mężczyzn na tułowiu, zmiana skórna jest nieregularna, ma wyraźne granice i pokarbowaną strukturę, jest wielobarwna,
  
• czerniak guzkowy - drugi najczęściej występujący wariant czerniaka, zmiana może pojawić się w różnych misjach na ciele i ma charakter guzka, który rośnie wyraźnie ku górze, guzek ma gładką powierzchnię, jest symetryczny i ma wyraźne granice, przeważnie jest czarny lub niebieski,
  
• czerniak z plamy soczewicowatej - postać czerniaka częsta u ludzi starszych, przeważnie występuje na głowie i szyi, zmiana jest płaska, asymetryczna, różnobarwna i ma niewyraźne granice, czasem pojawiają się guzki,
  
• czerniak oka - powstaje w tęczówce, ciele rzęskowym lub w błonie naczyniowej oka, zmiana w zależności od umiejscowienia w oku może mieć postać małego guzka jasno- lub ciemnobrązowego, może też być niewidoczna, ale skutkować pogorszeniem widzenia,
  
• czerniak podpaznokciowo-kończynowy - ta odmiana czerniaka występuje na nieowłosionych partiach rąk i nóg, a także pod paznokciami; czerniak paznokcia występuje pod płytką paznokcia i ma postać czarnej lub brązowej plamy, może wyglądać jak smugi pod paznokciem, objawem czerniaka tego typu jest rozwarstwienie i degradacja płytki paznokcia,
  
• czerniak desmoplastyczny (amelanotyczny) - ten typ czerniaka występuje częściej u mężczyzn niż u kobiet, zmiany występują na głowie i szyi, w tym na nosie, uszach i wargach, przeważnie mają barwę skóry, dlatego są trudne do wykrycia, to tzw. czerniak bezbarwnikowy.
  

Objawy czerniaka to także zaczerwienie wokół zmiany skórnej, jej swędzenie, krwawienie oraz zmiany w jej wyglądzie. W zaawansowanym stadium objawy pogarszają samopoczucie, szczególnie w przebiegu leczenia łączonego - chirurgicznego i chemioterapii, radioterapii lub immunoterapii.