Istotą reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS) jest niszczenie przez organizm własnych komórek i tkanek tworzących stawy. Choroba autoimmunologiczna tego typu pomyślnie reaguje na farmakoterapię i rehabilitację ruchową. Reumatoidalne zapalenie stawów u dzieci stanowi ryzyko wielu powikłań dotyczących układu kostno-mięśniowego, powstawania zaburzeń wzroku, otyłości posterydowej, a w przyszłości – osteoporozy.
Reumatoidalne zapalenie stawów u dzieci
"Reumatoidalne zapalenie stawów u dzieci" to potoczne określenie choroby układowej o niejednoznacznej etiologii, w medycynie znanej jako "młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów" (MIZS). Dziecięce zapalenie stawów charakteryzuje przewlekły proces zapalny o podłożu autoimmunologicznym, rozwijający się w strukturach stawowych i uszkadzający ich włókna. Choroba wywołuje szereg dolegliwości zlokalizowanych w jednym stawie lub kilku jednocześnie, stanowi przyczynę ich deformacji oraz sprzyja różnego stopnia upośledzeniom biomechaniki aparatów ruchu. RZS u dzieci wpływa również na rozwój szeregu zmian pozastawowych i powikłań układowych. Choroba rozpoczyna się zwykle przed 16. rokiem życia i ma charakter przewlekły – trwa co najmniej 6 tygodni.
Reumatoidalne zapalenie u dzieci, zarówno w obrazie klinicznym, jak i w przebiegu, tylko częściowo przypomina RZS u dorosłych. Różnice dotyczą częstszego w wieku rozwojowym uogólnienia procesu chorobowego, występowania zmian głównie w dużych stawach oraz charakterystycznych wyłącznie dla dzieci zaburzeń rozwojowych. Objawy dziecięcego RZS mogą mieć burzliwy, gwałtowny początek lub rozwijają się leniwie, co utrudnia prawidłowe rozpoznanie i wczesne wdrożenie leczenia.
RZS u dzieci – objawy
W schorzeniu, jakim jest reumatoidalne zapalenie stawów u dzieci, objawy to przede wszystkim obrzęki, bolesność i ograniczenie ruchomości zajętych stawów, powstające na skutek rozrastającej się i naciekającej błony maziowej. Postępujący proces destrukcyjny stawu prowadzi w dalszej kolejności do zniekształceń obrysów stawów, zaniku okołostawowych mięśni oraz przykurczów stawowych. W efekcie nierzadko pacjenci borykają się ze sztywnością poranną. RZS u dzieci stanowi częstą przyczynę niepełnosprawności ruchowej. Lokalnym objawom choroby zwykle towarzyszą: hektyczna gorączka, przerost wątroby i śledziony, a także powiększenie węzłów chłonnych. W zależności od postaci choroby dochodzi do zajęcia konkretnej liczby stawów, a w grupie objawów dziecięcego RZS można zaobserwować również inne dolegliwości, m.in.:
- łososiową wysypkę, zapalenie błon surowiczych, dyskomfort ze strony stawów biodrowych i nadgarstkowych, niedokrwistość i znacznego stopnia nadpłytkowość. Tego typu objawy RZS u dzieci dotyczą postaci systemowej, tzw. uogólnionej;
- zajęcie nawet 4 stawów, w tym najczęściej kolanowych i skokowych, utykanie, zapalenie błony naczyniowej oka o tzw. zimnym przebiegu, czyli bezobjawowym – to symptomy charakterystyczne dla postaci reumatoidalnego zapalenia stawów nielicznostawowego, tzw. skąpostawowego;
- stan zapalny w co najmniej 5 stawach, w tym w drobnych stawach rąk oraz stawach skroniowo-żuchwowych oraz kręgosłupa szyjnego. Ponadto ogólne zmęczenie i guzki reumatoidalne wskazują na postać wielostawową RZS.
Reumatoidalne zapalenie stawów – przyczyny
Przyczyny dziecięcego RZS nie są jednoznaczne. Schorzenie uznawane jest za chorobę autoimmunologiczną, tzn. taką, w której przebiegu dochodzi do niszczenia przez organizm własnych komórek i tkanek stawowych. Nie bez znaczenia na RZS u dzieci wpływają także uwarunkowania genetyczne i niekorzystne czynniki środowiskowe. Ryzyko pojawienia się schorzenia i postępujących dolegliwości wzrasta u dzieci obciążonych różnego rodzaju defektami układu odpornościowego, który traktuje własny ustrój jako ciało obce i rozpoczyna procesy ukierunkowane na autodestrukcję. Ponadto procesom zapalnym sprzyjają liczne mikrouszkodzenia stawów, wynikające z przeciążenia wysiłkiem fizycznym czy zabawą i urazami mechanicznymi.
Reumatoidalne zapalenie stawów u dzieci – leczenie
Leczenie RZS u dzieci ukierunkowane jest na zminimalizowanie stanów zapalnych, spowolnienie lub zatrzymanie postępujących w stawach niekorzystnych zmian, a także zapobieganie zaburzeniom rozwojowym i niepełnosprawności ruchowej. Wszelkie proponowane metody terapeutyczne mają na celu utrzymanie lub przywrócenie prawidłowej aktywności fizycznej małego pacjenta. Postępowanie terapeutyczne uwzględnia przede wszystkim:
- farmakoterapię hamującą aktywność układu immunologicznego z zastosowaniem m.in. niesteroidowych leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych oraz środków immunosupresyjnych;
- rehabilitację ruchową, czyli kinezyterapię z wykorzystaniem różnorodnych ćwiczeń miejscowych i ogólnousprawniających;
- fizykoterapię łagodzącą ostre objawy.
Zobacz wideo: Deformacja stawów - na czym polega RZS?
Bibliografia:
1. Bruckle W., „Reumatoidalne zapalenie stawów”, Interspar, Warszawa 2000.
2. Niebrzydowski J., „Jak leczyć reumatoidalne zapalenie stawów. Poradnik dla chorych”, Psychoskok, Konin 2012.
3. Romnicka A., „Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów”, Przewodnik Lekarza 12/2001, vol. 4.
4. Opracowanie zbiorowe, „Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów (MIZS), Poradnik dla chorych i ich bliskich”, Poruszyć Świat, Abbvie, Warszawa 2012.