Ręka szponiasta to objaw polegający na nieprawidłowym ustawieniu palców w obszarze unerwienia nerwu łokciowego. Zmiany dotyczą głównie palca IV i V, ale dysfunkcja jest też obserwowana przy próbie przeciwstawiania (opozycji) czy przywodzenia kciuka.

Ręka szponiasta – przyczyny

Objaw ręki szponiastej jest bezpośrednim skutkiem całkowitego zniesienia działania nerwu łokciowego w obrębie przedramienia i dłoni. Powodem jest przerwanie jego ciągłości przy urazie albo proces chorobowy, który powoduje ucisk i degenerację włókien nerwowych. Pod uwagę należy brać również naciek nerwu łokciowego przez rozwijający się w pobliżu jego przebiegu nowotwór.

Przyczyny uszkodzenia nerwu łokciowego i objawu ręki szponiastej

Pojawienie się objawu ręki szponiastej oznacza, że na dowolnym odcinku przebiegu nerwu łokciowego doszło do uszkodzenia. Diagnostyka przyczyny bywa czasem utrudniona, gdyż początek tego nerwu znajduje się w splocie ramiennym, a jego pierwszy odcinek przebiega w dole pachowym. Wraz z tętnicą łokciową nerw lokuje się po wewnętrznej stronie ramienia i przez bruzdę przyśrodkowego nadkłykcia kości ramiennej schodzi na wewnętrzną (dłoniową) powierzchnię przedramienia. Wzdłuż kości łokciowej dociera aż do nadgarstka, gdzie dzieli się na gałąź powierzchowną i głęboką.

Polecamy: Ból dłoni, nadgarstka i palców – jakie są przyczyny tych dolegliwości?

Reumatoidalne zapalenie stawów, czyli co? Dowiesz się tego z filmu:

Zidentyfikowanie przyczyny dysfunkcji nerwu bywa niekiedy ciężkie, choć wiadomo, że najczęstszymi przyczynami uszkodzenia są:

• ucisk na nerw w okolicy kanału łokciowego w okolicy nadkłykcia przyśrodkowego kości ramiennej (spowodowany urazem, anomalią rozwojową, zmianami zwyrodnieniowymi kości lub okolicznych więzadeł),
  
• zespół kanału Guyona – w którym ucisk powodują zdeformowane lub nietypowe kości nadgarstka wraz z okolicznymi więzadłami,
  
• ucisk przez zwyrodniałe lub zmienione po urazie lub zapaleniu struktury włókniste nadgarstka (odmiana zespołu cieśni kanału nadgarstka, która dotyczy głównie nerwu łokciowego).

Jeśli wyłączy się miejsca typowe, pod uwagę bierze się uszkodzenie nerwu w obrębie dołu pachowego. Przyczyną może być wtedy np. ucisk lub naciekanie spowodowane zajęciem węzłów chłonnych pachowych przez proces nowotworowy.

Sytuacja diagnostyczna jest o wiele łatwiejsza, jeśli objaw ręki szponiastej pojawia się po urazie. Analizie poddaje się wówczas możliwość stłuczenia i obrzęku nerwu albo rozerwanie go, przecięcie lub uszkodzenie przez przemieszczone odłamy kostne lub czynnik zewnętrzny.

Ręka szponiasta (porażenie nerwu łokciowego) – objawy

Ręka szponiasta to charakterystyczny zespół objawów łączący się z zakresem unerwienia nerwu łokciowego. Zwykle zaopatruje on ruchowo:

• po stronie dłoniowej – palec V (mały) i boczną połowę palca IV (serdecznego),
  
• po stronie grzbietowej – palec V, IV i połowę palca II (środkowego) od strony łokciowej,
  
• przywodziciel i część zginaczy kciuka.

Jak działa i jak jest zbudowany układ nerwowy? Dowiesz się tego z filmu: 

Porażenie obwodowe nerwu łokciowego znosi napięcie zaopatrywanych mięśni, a w efekcie ręka staje się szponiasta. Jej charakterystyczny wygląd wynika z odwiedzenia („rozsunięcia” w stronę boczną) palców IV i V, ich przeprostu w stawach pomiędzy śródręczem a pierwszymi paliczkami oraz ze znacznego zgięcia tych samych palców pomiędzy pierwszym a drugim paliczkiem. Nadaje to ręce drapieżny, szponiasty wygląd.

Chory może skarżyć się też na zmniejszoną siłę i trudności w chwytaniu przedmiotów całą ręką. Wynika to z osłabienia kciuka i zmniejszenia jego zdolności do ruchu przeciwstawiania (opozycji), który pozwala na tzw. chwyt pęsetowy (obiekt jest z jednej strony przytrzymywany kciukiem, a z drugiej – pozostałymi palcami). W badaniu lekarskim stwierdza się również znaczne ścieńczenie ręki i zmniejszenie kłębuszka (skupienia mięśni na krawędzi ręki wzdłuż kości śródręcza IV i V palca).

Ręka szponiasta to objaw, który może rozwinąć się nagle albo stopniowo. Zależy to od tego, czy do uszkodzenia nerwu łokciowego doszło wskutek urazu, czy sukcesywnego zwiększania się ucisku na nerw. W tej drugiej sytuacji często pierwszymi objawami są drętwienie lub ból palców IV i V, odczuwanie kłucia, mrowienia, zmian ucieplenia. Przed powstaniem pełnoobjawowej ręki szponiastej niekiedy w mięśniach unerwianych przez gałęzie nerwu łokciowego może dochodzić do skurczów lub drobnych, powtarzających się drżeń.

Leczenie objawu ręki szponiastej i porażenia nerwu

Ręka szponiasta to objaw braku unerwienia, niezbędne jest więc działanie w celu usunięcia tej pierwotnej przyczyny. Jeśli doszło do ucisku lub przerwania nerwu, musi on być odbarczony lub zespolony chirurgicznie, jeżeli zaś choroba ma inny charakter – należy zastosować właściwe leczenie przyczynowe zgodnie z postawionym rozpoznaniem.

Cofanie się objawu ręki szponiastej trwa nawet kilka miesięcy. W tym okresie mogą się przejściowo pojawiać dolegliwości podobne do opisanych wcześniej objawów wstępnych. Niezmiernie ważne jest wówczas prowadzenie zaleconych ćwiczeń i masaży, które zmniejszą przykurcze mięśni, nie dopuszczą do ograniczenia ruchomości w stawach ręki i pozwolą na szybsze odzyskanie sprawności.