Na czym polega rehabilitacja neurologiczna? To długi proces, który może przynieść poprawę w sytuacji, gdy możliwa jest całkowita lub częściowa regeneracja uszkodzonych ośrodków lub dróg nerwowych. Nawet częściowe przywrócenie funkcji określonych narządów trwa niekiedy kilkanaście miesięcy.

Rehabilitacja neurologiczna – przyczyny i objawy schorzeń

Rehabilitacja neurologiczna dzieci i dorosłych to zaplanowane, długofalowe działanie, które wdraża się w sytuacji, gdy u chorego z objawami dysfunkcji układu nerwowego nie udaje się uzyskać natychmiastowej poprawy i ustąpienia objawów. Przyczyną schorzeń neurologicznych są różnego typu zdarzenia, m.in.:

• wady wrodzone ośrodkowego układu nerwowego,
  
• zachorowania na choroby infekcyjne,
  
• niedokrwienie związane z miażdżycą,
  
• polineuropatie,
  
• schorzenia degeneracyjne.

Znaczną ilość przypadków stanowią skutki urazów ośrodkowego układu nerwowego (OUN), rdzenia kręgowego lub nerwów obwodowych. Zaburzenia neurologiczne pojawiające się wskutek takich zdarzeń mogą dotyczyć ośrodków lub nerwów czuciowych, ruchowych albo autonomicznych (wegetatywnych).

Zaburzenia czucia mogą obejmować narządy zmysłów, receptory powierzchowne (skórne) lub głębokie. Problemy dotyczące autonomicznej części dróg czy ośrodków nerwowych wiążą się m.in. z zaburzeniami regulacji pracy układu krążenia, serca, przewodu pokarmowego czy też z dysfunkcją niektórych gruczołów wydzielania wewnętrznego. Charakterystycznym objawem choroby lub urazu dróg ruchowych są porażenia lub niedowłady. W pewnym uproszczeniu można przyjąć, że uszkodzenia obwodowe dają w efekcie spadek napięcia mięśniowego i tzw. porażenia wiotkie. Dla zmian ośrodkowych (w obrębie OUN) typowe są porażenia spastyczne, czyli połączone ze zwiększonym napięciem mięśniowym i generujące trwałe przykurcze w stawach.

Zobacz film i odpowiedz się wszystkiego o układzie nerwowym: 

Podstawowe cele rehabilitacji neurologicznej

Rehabilitacja neurologiczna to proces, który powinien zostać zapoczątkowany w możliwie wczesnej fazie choroby, a jeśli jest to możliwe – natychmiast po wystąpieniu objawów. Dzięki temu osiąga się podstawowe cele działań usprawniających:

• utrzymuje się w możliwie największym stopniu odruchy związane z przewodzeniem impulsów w zachowanych elementach dróg i ośrodków nerwowych,
  
• nie dopuszcza się do utraty masy mięśniowej w miejscach, które pozbawione są stymulacji nerwowej,
  
• zapobiega się powstawaniu przykurczów w przypadku zmian spastycznych,
  
• eliminuje się wynikające z braku normalnej aktywności ograniczenia ruchomości w stawach,
  
• wpływa się na wydolność krążenia, sprawność oddechową chorego, ogranicza ryzyko powikłań zakrzepowo-zatorowych,
  
• poprawia się działania układu autonomicznego i funkcjonowanie mechanizmów regulacyjnych organizmu.

Utrzymanie czy poprawienie sprawności pacjenta w przypadku ciężkich chorób podnosi jego motywację do aktywnej walki z dolegliwościami oraz spowodowanymi przez nie ograniczeniami.

Polecamy: Spastyczność – co to jest i jak się objawia?

Rehabilitacja neurologiczna – podstawowe metody działania

Rehabilitacja neurologiczna obejmuje nie tylko obszerny wachlarz działań fizjoterapeutycznych, ale również inne formy terapii. Zmierzają one do polepszenia stanu psychicznego chorego, poprawy jego zdolności do samoobsługi i do umożliwienia (ułatwienia) ewentualnego powrotu do aktywnego życia – mimo objawów neurologicznych powodujących istotne ograniczenia zdrowotne.

Rehabilitacja neurologiczna prowadzona przez fizjoterapeutę wykorzystuje metody zmierzające do poprawy sprawności ruchowej oraz liczne techniki stymulacji układu nerwowego. Pozwala to na zachowanie wyuczonych wcześniej odruchów oraz stanowi stymulację czuciową niezbędną do przyspieszenia regeneracji uszkodzonych lub przerwanych dróg nerwowych. W warunkach ciągłego pobudzania układu czuciowego procesy odnowy włókien nerwowych przebiegają zdecydowanie szybciej, co ułatwia powrót właściwej funkcji. Dlatego chorzy często są poddawani zabiegom fizykoterapeutycznym z użyciem np. elektrostymulacji, podczerwieni, prądów diatermicznych, a także masażom klasycznym lub wirowym. Duże znaczenie mają ruchowe ćwiczenia bierne, które pozwalają na zachowanie czucia głębokiego, stymulują krążenie i zapobiegają przykurczom. W późniejszych fazach leczenia stosuje się ćwiczenia wykonywane przez chorego w odciążeniu, bez obciążenia albo ćwiczenia zwiększające siłę mięśni.

Działania zespołu psychoterapeutów i terapeutów zajęciowych zmierzają do:

• pobudzenia motywacji do ćwiczeń,
  
• pogodzenia się chorego z nieodwracalnymi ubytkami neurologicznymi,
  
• nauczenia go radzenia sobie z ograniczeniami w aktywności ruchowej, samoobsłudze, pracy,
  
• wytworzenia umiejętności niezbędnych do funkcjonowania.

Ostatni element dotyczy dużej grupy ludzi, którzy muszą np. opanować umiejętność poruszania się na wózku albo pojazdem dostosowanym do potrzeb osób niepełnosprawnych, nauczyć się skutecznie komunikować mimo zaburzeń mowy (afazji) czy wykonywać codzienne czynności przy niesprawności kończyn.

Prawidłowa rehabilitacja neurologiczna może zdecydowanie przyspieszyć powrót do zdrowia i ograniczyć niekorzystne skutki choroby. U osób z postępującymi zmianami neurologicznymi terapia wydłuża okres samodzielności, poprawia komfort życia i utrzymuje zdolność do prowadzenia możliwie normalnej aktywności.