Nowotwory jelita cienkiego, zarówno złośliwe (rak), jak i niezłośliwe, są bardzo rzadkie. Stanowią zaledwie 5% wszystkich zmian nowotworowych występujących w obrębie przewodu pokarmowego. Istnieje ścisła zależność pomiędzy częstością występowania nowotworów jelita cienkiego a wiekiem chorego.

Rak jelita cienkiego – lokalizacja i przyczyny

Jelito cienkie współtworzą liczne komórki nabłonkowe i mezenchymalne. Rak jest nowotworem złośliwym wywodzącym się z komórek nabłonkowych. W przypadku jelita cienkiego najczęściej pojawiającym się nowotworem jest gruczolakorak jelita cienkiego. Rzadziej można spotkać nowotwory neuroendokrynne, mięsaki gładkokomórkowe. Rak gruczołowy jelita cienkiego rozwija się głównie w dwunastnicy i jelicie czczym. Chłoniaki lokalizują się przede wszystkim w jelicie krętym i czczym, a nowotwory neuroendokrynne występują tylko w jelicie krętym. Gruczolaki mogą lokalizować się w całym jelicie, natomiast włókniaki i tłuszczaki występują głównie w jelicie czczym i krętym.

Istnieją choroby predysponujące do wystąpienia nowotworów jelita cienkiego, w tym raka. Zalicza się do nich:

• polipowatość rodzinną,
  
• chorobę trzewną,
  
• chorobę Leśniewskiego i Crohna,
  
• AIDS.
  

Typy komórek jelita cienkiego a rozwój raka

W budowie jelita cienkiego wyróżnia się wiele typów komórek, z których może rozwinąć się proces nowotworowy. Właściwie od typu komórki, z której wywodzi się rozrost nowotworowy, zależy, z jakim typem nowotworu ma się do czynienia.

Rak wywodzi się z komórek nabłonka gruczołowego i określany jest mianem gruczolakoraka. Jest to nowotwór złośliwy. Z komórek tych może rozwinąć się również gruczolak, czyli niezłośliwa zmiana. Kolejnym typem komórek są mięśnie gładkie.

Do innych typów nowotworów złośliwych zalicza się m.in.:

• mięśniakomięsaka gładkokomórkowego (z komórek mięśni gładkich),
  
• rakowiaka (z komórek neuroendokrynnych),
  
• nerwiakowłókniakomięsaka (z komórek nerwowych),
  
• chłoniaki (z limfocytów śródnabłonkowych i kępek Peyera).
  

Nowotwory łagodne to głównie:

• gruczolak (z komórek gruczołowych),
  
• mięśniak gładkokomórkowy (z komórek mięśniowych),
  
• nerwiakowłókniak (z komórek nerwowych),
  
• włókniaki (z fibroblastów),
  
• tłuszczaki (z komórek tłuszczowych),
  
• naczyniak (z komórek śródbłonka naczyń).
  

Objawy raka jelita cienkiego i innych nowotworów

Zdecydowana większość zmian nowotworowych w jelicie cienkim ma charakter łagodny. Nie powoduje żadnych objawów i rozpoznawana jest zupełnie przypadkiem w trakcie diagnostyki innych schorzeń. Guzy jelita cienkiego mogą powodować zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego. Zwężając drogę przejścia pokarmu, mogą doprowadzić nawet do niedrożności przewodu pokarmowego.

Nowotwory złośliwe, jak rak gruczołowy jelita cienkiego, przebiegają często pod postacią bólów brzucha. Podobnie jak w przypadku każdego innego odcinka przewodu pokarmowego, ból może wskazywać na zaawansowany proces nowotworowy. Zdarza się również krwawienie z przewodu pokarmowego, jednak ze względu na lokalizacje i odległość od odbytnicy jest to najczęściej krew utajona w kale. Spory odsetek chorych prezentuje objawy charakterystyczne dla większości chorób nowotworowych, w tym spadek masy ciała, osłabienie. Bardzo rzadko dochodzi do perforacji ściany jelita.

Charakterystyczne objawy właściwie daje tylko rakowiak jelita cienkiego, szczególnie przerzutujący do wątroby. Są to napadowe zaczerwienie skóry i biegunka.

Jak rozpoznać raka jelita cienkiego?

Jedyną metodą diagnostyczną wykrycia nowotworu jelita cienkiego, w tym raka jelita cienkiego, jest laparotomia, czyli metoda operacyjna. Jednak zmiany nowotworowe obecnie można wykryć za pomocą tzw. endoskopii kapsułkowej. Polega to na połknięciu przez chorego niewielkiej kapsułki, która rejestruje wszystkie odcinki przewodu pokarmowego. Zasięg standardowego endoskopu jest ograniczony. W czasie endoskopii od strony jamy ustnej standardowy endoskop może osiągnąć wysokość pierwszej pętli jelita czczego. W badaniu kolonoskopowym, czyli od strony odbytu, nie da się dojść dalej niż do końcowego fragmentu jelita krętego.

W celach diagnostycznych wykonuje się badania laboratoryjne, które mogą wykryć niedokrwistość (najczęściej mikrocytową, czyli ze zmniejszoną objętością krwinek czerwonych). Jest to nieswoisty objaw pojawiający się w większości procesów nowotworowych. W przypadku nowotworu jelita cienkiego niedokrwistość wynika z krwawienia do światła przewodu pokarmowego i niedoboru żelaza. Ponadto badania mogą wskazywać na podwyższony poziom bilirubiny (głównie w przypadku nacieków i ucisku dróg żółciowych) oraz wzrost wskaźników świadczących o zaburzeniach funkcji innych narządów w wyniku powstających w nich przerzutów.

Leczenie raka jelita cienkiego i rokowanie

Podstawową metodą leczenia jakichkolwiek zmian nowotworowych w obrębie jelita cienkiego jest ich usunięcie chirurgiczne. Rak jelita cienkiego umiejscowiony w obrębie jelita krętego i czczego wymaga odcinkowej resekcji wraz z sąsiadującą krezką. Rokowanie zależy od możliwości resekcyjnych, typu histologicznego nowotworu, obecności przerzutów w węzłach chłonnych.