Puls serca to potoczne określenie dla częstotliwości pracy serca. To falisty ruch naczyń tętniczych zależny od skurczów serca oraz elastyczności ścian naczyń tętniczych. Puls najczęściej bada się pod kątem częstotliwości i miarowości. Pomiaru przeważnie dokonuje się na tętnicy promieniowej, szyjnej zewnętrznej lub ramiennej. Do zbadania pulsu należy użyć opuszków dwóch palców innych niż kciuk.

Prawidłowy puls serca: normy dla wieku, znaczenie kondycji i płci

Prawidłowy puls serca człowieka to od około 60 do 100 uderzeń na minutę. W zależności od wieku wartości uważane za prawidłowe zmieniają i wynoszą:

• u niemowląt – około 130 uderzeń na minutę,

• u dzieci starszych – około 100 uderzeń na minutę,

• u dorosłych – około 80 uderzeń na minutę,

• u osób starszych – około 60 uderzeń na minutę.

Nie są to jednak wartości bezwzględne, ponieważ tętno zależy także od kondycji fizycznej. U sportowców i osób w bardzo dobrej czy nawet wyczynowej kondycji prawidłowy puls serca może być znacznie niższy, nawet od 49 do 55 uderzeń na minutę. Płeć nie ma znaczenia dla częstotliwości pracy serca.

Polecamy: Arytmia - zaburzenia rytmu serca. Objawy, przyczyny, leczenie oraz skutki arytmii

Podwyższony i wysoki puls serca – przyczyny

Tętno naturalnie rośnie po wysiłku fizycznym, silnym stresie, na skutek odczuwania strachu lub silnego pobudzenia emocjonalnego. Z tego powodu nie należy pulsu serca mierzyć w takich stanach lub tuż po ich wystąpieniu. Wówczas tętno może wynosić nawet 200 uderzeń na minutę.

Podwyższony puls serca obserwuje się też po spożyciu alkoholu oraz kofeiny (po wypiciu kawy, herbaty, napoju energetycznego czy coca-coli). Przyspieszać pracę serca mogą też nikotyna i narkotyki. Tachykardia zatokowa, bo tak nazywa się przyspieszone tętno, w takich okolicznościach jest uzasadniona i nie stanowi choroby.

Objawem choroby może być natomiast tachykardia zatokowa nieadekwatna, czyli taka, która występuje u osób w sytuacjach, w których puls serca powinien być prawidłowy, np. w spoczynku.

Wysoki puls serca fizjologicznie mają niemowlęta. U dorosłych w spoczynku tętno przekraczające 100 uderzeń na minutę może świadczyć o chorobach, takich jak:

• infekcje i stany zapalne z gorączką,

• niewydolność serca, wady serca,

• nadczynność tarczycy,

• anemia,

• zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej, odwodnienie,

• niewydolność oddechowa,

• niedocukrzenie (hipoglikemia),

• guz chromochłonny nadnerczy,

• zatrucie np. czadem lub metanolem,

• krwotok.

Wysoki puls serca może mieć także przyczyny związane ze strefą zdrowia psychicznego. Tachykardia występuje u osób z zaburzeniami lękowymi, narażonych na przewlekły stres i z nerwicą. W takich przypadkach nie ma wyraźnej fizycznej przyczyny przyspieszenia pracy serca, a mimo to tętno może być bardzo wysokie, nawet powyżej 120 uderzeń na minutę.

Puls powyżej 100 uderzeń na minutę w spoczynku u dorosłych często występuje razem z objawami takimi jak zwiększona męczliwość, nietolerancja wysiłku, nadmierna potliwość, zawroty głowy, osłabienie czy uczucie niepokoju. Mogą wystąpić też duszność i ból w klatce piersiowej.

Jak obniżyć puls serca? Metody obniżające częstotliwość pracy serca

Zbyt szybkie tętno w zaburzeniach lękowych czy przewlekłym stresie można obniżyć, stosując techniki relaksacyjne lub korzystając z pomocy psychologa bądź psychiatry. Psychiatra może zalecić zażywanie leków regulujących m.in. pracę serca. Gdy zaobserwowano, że puls rośnie po spożyciu kofeiny, alkoholu czy nikotyny, należy te substancje ograniczyć, a najlepiej całkowicie wykluczyć z użycia.

Jak zmniejszyć puls serca występujący w spoczynku? Nie należy tego robić samodzielnie, ponieważ zwykle wysoki puls jest objawem choroby, która wymaga leczenia, aby zapobiec powikłaniom. Lekarz powinien zdiagnozować przyczynę tego zjawiska i wdrożyć adekwatne leczenie farmakologiczne.

Niski puls serca – przyczyny i jak go podnieść

Za niskie tętno to bradykardia. Można o niej mówić, gdy częstotliwość pracy serca dorosłego człowieka spada poniżej 60 uderzeń na minutę. Potencjalne przyczyny niskiego pulsu serca to:

• bardzo dobra kondycja fizyczna,

• sen w fazie NREM (sen wolnofalowy, w którym nie występują marzenia senne) – niski puls serca jest fizjologiczny,

• niedoczynność tarczycy,

• dysfunkcja węzła zatokowego lub zaburzenia pracy innych regulatorów rytmu serca,

• zaburzenia skurczu serca i wyrzutu krwi z jego komór,

• zatrucie organizmu, np. lekami.

Leczenie bradykardii powinien prowadzić lekarz. Gdy przyczyna niskiego pulsu serca pozostaje nieznana, zjawisko to wymaga jedynie obserwacji.

Bibliografia:

1. lek. Agnieszka Zaremba "Niskie tętno (niski puls) - objawy, przyczyny, leczenie"; 

2. lek. Agnieszka Kołodziejska "Wysokie tętno - co oznacza i jakie przyczyny ma wysoki puls?"; 

3. lek. Anna Żabka "Przyśpieszone bicie serca - co oznacza i co zrobić, kiedy serce bije za szybko".