Przyczyny niepłodności mogą być zarówno pierwotne, a więc związane z budową układu rozrodczego, jak i wtórne, czyli pojawiające się w wyniku oddziaływania innych chorób lub czynników środowiskowych. Ich zdiagnozowanie pozwala na podjęcie leczenia i wielu parom umożliwia posiadanie potomka.

Kiedy należy diagnozować przyczyny niepłodności?

Przyczyny niepłodności diagnozować i leczyć można dopiero w momencie stwierdzenia problemów z zapłodnieniem. Według Światowej Organizacji Zdrowia terminem niepłodność określa się niezdolność do zajścia w ciążę lub spłodzenia dziecka. Niezdolność tę stwierdza się jednak dopiero po upływie roku, podczas którego dochodziło do regularnego (3–4 w tygodniu) i niezabezpieczonego współżycia nastawionego na poczęcie. Jeśli po 12 miesiącach tak scharakteryzowanego współżycia seksualnego nie dojdzie do poczęcia, można rozpocząć badanie przyczyn niepłodności.

Pamiętać oczywiście trzeba, że badanie przyczyn niepłodności nie jest równoznaczne z badaniem stanu zdrowia. Zarówno kobieta, jak i mężczyzna, którzy planują założenie rodziny, powinni swoją aktywność seksualną nakierowaną na poczęcie poprzedzić podstawowymi badaniami.

Przyczyny niepłodności

Niepłodność może być związana z zaburzeniami i nieprawidłowym działaniem układu rozrodczego. Może ona występować zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Na układ rozrodczy i problemy z poczęciem wpływ mają również inne choroby oraz czynniki środowiskowe. Oboje partnerzy są na nią narażeni.

Niepłodność u kobiet dzieli się natomiast także na:

• niemożność zajścia w ciążę (sterilitas),

• niemożność donoszenia ciąży (infertilitas).

Osobną kategorię stanowi niepłodność idiopatyczna, kiedy wyniki badań obojga partnerów są prawidłowe, a mimo to nadal nie dochodzi do zapłodnienia. Przypuszcza się co prawda, że za niepłodnością idiopatyczną mogą stać m.in.: nieprawidłowy śluz, niezbadane dotąd właściwości endometrium (np. nieprawidłowe ukrwienie macicy), nadmierne wydzielanie luteiny i prolaktyny lub wydzielanie przez macicę substancji toksycznych dla embrionu, natomiast są to jedynie przypuszczenia. Mianem niepłodności idiopatycznej określa się zaburzenie o innych niż wskazane w badaniach płodności przyczynach.

Kiedy się wykonuje i na czym polega badanie płodności? Dowiesz się tego z filmu:

Przyczyny niepłodności u kobiet

Najczęstsze przyczyny niepłodności u kobiet, dotykające ponad 30% pacjentek, to zaburzenia hormonalne oraz zaburzenia jajeczkowania. Wskazuje się m.in. na:

• brak owulacji,

• niezdolność jajeczka do pęknięcia,

• nieprawidłowe uwalnianie komórki z pęcherzyka,

• wzrastanie pęcherzyka pozbawionego komórki.

Przyczyny niepłodności żeńskiej się jednak na tej liście nie wyczerpują. Powodem niepłodności może być także:

• endometrioza,

• mięśniak macicy,

• wady macicy i szyjki macicy,

• niedrożność jajowodów,

• stany zapalne w miednicy mniejszej,

• zespół Turnera,

• choroby przysadki i nadnerczy,

• choroby tarczycy,

• choroby przenoszone drogą płciową (rzeżączka, chlamydioza),

• alkoholizm,

• otyłość, anoreksja,

• choroby autoimmunologiczne (tzw. niepłodność immunologiczna).

Niepłodność u mężczyzn – przyczyny

Przyczyny niepłodności u mężczyzn są wielokrotnie łatwiejsze nie tylko do ustalenia, lecz także do wyeliminowania. Na płodność mężczyzny ma wpływ m.in. tryb życia, przyjmowane używki, toksyczne warunki pracy, przegrzanie jąder. Wszystko to może mieć wpływ na jakość nasienia, które pełni kluczową funkcję w procesie zapłodnienia. Badanie ejakulatu dość szybko pozwala stwierdzić, czy m.in. 40% plemników posiada odpowiednią ruchliwość, czy są one prawidłowej budowy i – co równie ważne – czy jest ich w próbce odpowiednio dużo.

Główne powody niepłodności u mężczyzn to:

• niewłaściwy tryb życia,

• stosowanie niektórych leków (neuroleptyki, antydepresanty),

• uszkodzenia jąder (nieprawidłowe ułożenie, skręcenie),

• nieprawidłowa budowa prącia.

Wpływ na męską płodność mogą mieć także choroby takie jak: świnka, żylaki powrózka nasiennego, zespół Kallmanna, niewydolność przysadki mózgowej, zapalenie gruczołu krokowego oraz pęcherzyków nasiennych, choroby przenoszone drogą płciową. Przyczyny niepłodności męskie mogą również – choć w mniejszym stopniu – wiązać się z cukrzycą, zapaleniem nerek, chorobami trzustki, tarczycy, wątroby, gruźlicą, a także chemio- i radioterapią. Trzeba również pamiętać, że jakość plemników może spadać po 40. roku życia.

Co powoduje niepłodność?

Powody niepłodności mogą być bardzo różne i – co warto podkreślić – mogą dotyczyć jednego bądź drugiego partnera. Zdarza się również, że przyczyny niepłodności biorą się z problemów obojga partnerów. Według statystyk problemy z zapłodnieniem w aż 10% dotyczą obojga partnerów. Badania wskazują również na rosnące znaczenie męskich problemów z płodnością.

W Polsce problem niepłodności dotyka około 15–20% par w wieku prokreacyjnym. 0,2–0,5% wymaga leczenia metodą rozrodu wspomaganego. Z niepłodnością walczy łącznie około 3 mln osób.