Przetoka odbytu - rodzaje
Rozróżnia się 4 podstawowe rodzaje przetok okołoodbytniczych:
- międzyzwieraczowa - przebiega pomiędzy wewnętrznym a zewnętrznym zwieraczem odbytu i kończy się na skórze okolicy odbytu,
- przezzwieraczowa - przebija wewnętrzny i zewnętrzny zwieracz odbytu i kończy się na skórze pośladka,
- nadzwieraczowa - przechodzi z przestrzeni międzyzwieraczowej ku górze, ponad mięśniem łonowo-odbytniczym i przecina dźwigacz odbytnicy, kierując się ku skórze pośladka,
- pozazwieraczowa - rozwijająca się w odbytnicy, skośnie do kanału odbytu i przechodzi ponad zwieraczami odbytu, kierując się ku skórze pośladka.
Przetoki okołoodbytnicze mogą mieć różnorodny przebieg i objawy, a także liczne odmiany anatomiczne. W skrajnych przypadkach mogą przeobrażać się w przetoki wielokanałowe.
Przetoka odbytu - przyczyny
Przetoka odbytu jest często wynikiem ropnia odbytu (zakażona jama wypełniona ropą, znajdująca się w okolicy odbytu lub odbytnicy). Dziewięćdziesiąt procent ropni jest wynikiem ostrej infekcji w gruczołach wewnętrznych odbytu. Przetoka odbytu występuje u 50% pacjentów z ropniami. Przetoka może występować z ropniem lub bez niego i łączyć się ze skórą pośladków w pobliżu otworu odbytu.
Przetoka odbytu - objawy
Najczęstszymi objawami ropnia są obrzęki, zapalenie tkanki łącznej (zaczerwienienie skóry) i gorączka. Czasami może występować krwawienie z odbytnicy, krwiomocz lub bolesne oddawanie moczu. Jeżeli pojawia się ból w okolicy odbytnicy, odwodnienie skóry okrężnicy, podrażnienie skóry okołoodbytniczej, a czasami krwawienie odbytnicy, może to sugerować powstanie przetoki.
Objawy przetoki odbytu mogą wystąpić w postaci:
- nowotworowego ropnia odbytu,
- bólu i obrzęku wokół odbytu,
- bólu podczas perystaltyki jelit,
- krwawienia,
- podrażnienia skóry wokół odbytu,
- nieprzyjemnego zapachu z okolic odbytu,
- gorączki, dreszczy i uczucia zmęczenia (mogą to być objawy również wielu innych chorób).
W przypadku zauważenia jakiekolwiek z tych objawów należy skontaktować się z lekarzem. Jeśli lekarz podejrzewa u pacjenta przetokę odbytu, może go skierować na dalsze badania w celu potwierdzenia rozpoznania i podjęcia najbardziej odpowiedniego leczenia.
Przetoka odbytu - leczenie
Leczenie przetok odbytu zależy od lokalizacji przetoki, objawów lub rozmiarów ropnia oraz niepokojących wyników badań. Jeśli występuje ropień, wskazany jest drenaż. Podawane są dożylnie antybiotyki, leki przeciwgorączkowe i leki przeciwbólowe. Zwykłe ropnie odbytnicy zazwyczaj nie wymagają antybiotyków. Długotrwała antybiotykoterapia może odgrywać ważną rolę w nawracających przetokach u chorych z rozległym zapaleniem tkanki łącznej, z wrodzoną chorobą serca i biorców przeszczepu serca, a także u chorych na chorobę Crohna. Wydaje się jednak, że po pewnym czasie i tak niezbędny będzie drenaż ropnia. Zabiegi chirurgiczne, których celem jest pozbycie się infekcji z przewodu pokarmowego i uniknięcie trwałej lub nawracającej choroby przy jednoczesnym zachowaniu funkcji zwieracza odbytu, wydają się najskuteczniejsze w leczeniu. Podejście chirurgiczne zależy od tego, czy przetoka jest prosta czy złożona, oraz od ryzyka powikłań pooperacyjnych, takich jak nietrzymanie moczu. Ponadto przetoki odbytu zazwyczaj wymagają zabiegu chirurgicznego, ponieważ rzadko goją się samoistnie, jeśli nie są leczone. Celem zabiegów chirurgicznych jest wyleczenie przetoki bez uszkodzenia mięśni zwieracza, które otwierają i zamykają odbyt, co może prowadzić do utraty możliwości utrzymania śluzówki odbytnicy czy funkcji trzymania stolca.
Główne zabiegi chirurgiczne obejmują:
- fistulotomię - jeśli przetoka jest nieskomplikowana (tzw. prosta przetoka odbytu), można wykonać nacięcie przetoki. Zabieg ten jest przeprowadzany częściej niż wycięcie przetoki (fistulektomia), gdyż nie wymaga nacięcia zwieracza odbytu. Fistulotomia może być wykonywana równocześnie z drenażem ropnia. Skuteczność wynosi 92-97%,
- setonowanie - umieszczenie w kanale przetoki nici chirurgicznej (setonu), która będzie przecinała tkanki w kierunku kanału odbytu, umożliwiając przez kilka tygodni ziarninowanie, czyli zamykanie się pierwotnego kanału przetoki,
- inne zabiegi chirurgiczne, w tym napełnianie przetoki klejem fibrynowym - ma to na celu zlikwidowanie kanału i włączenie go do otaczającej tkanki okołoodbytniczej. Ponadto zastosowana może być zatyczka analna (korek analny).
Nawroty choroby występują w 50% przypadków. Prawdopodobieństwo niepowodzenia leczenia zwiększają choroby (np. choroba Crohna), nowotwory oraz wcześniejsze próby naprawy przetoki, a także palenie tytoniu. Większość zabiegów może być wykonywana ambulatoryjnie, ale w wybranych przypadkach (np. u pacjentów podatnych na ciężkie zakażenia, takich jak diabetycy lub pacjenci z osłabioną odpornością immunologiczną) może być wymagana hospitalizacja.
Przetoka okołoodbytnicza - postępowanie po operacji
Po zabiegu przetoki odbytu lekarz może zalecić nasiadówki w ciepłej kąpieli i tygodniową płynną dietę lub zastosowanie środków przeczyszczających. Ponieważ po zabiegu może wystąpić ból lub dyskomfort, lekarz może przepisać też leki przeciwbólowe.