Przełom nadnerczowy to popularne określenie na ostrą niewydolność kory nadnerczy. Stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia i wynika ze znacznego, nagłego niedoboru kortyzolu. Nadnercza są parzystymi narządami wydzielania wewnętrznego, znajdującymi się na górnych biegunach nerek. W ich budowie wyróżnia się rdzeń oraz korę nadnerczy. Ta druga podzielona jest na 3 warstwy, z czego najbardziej dotkliwe dla organizmu efekty uboczne wywiera niedobór kortyzolu.
Przełom nadnerczowy – przyczyny
Przełom nadnerczowy, czyli ostra niewydolność kory nadnerczy, może mieć wiele przyczyn. Przede wszystkim dotyczy chorych z rozpoznaną i leczoną niedoczynnością kory nadnerczy. Może do tego dojść np. w sytuacji, kiedy chory suplementujący hydrokortyzon, w sytuacji stresowej nie otrzymał dawki wyrównującej zapotrzebowanie.
Podczas niektórych sytuacji, jak wysiłek, stres, czy różnego rodzaju zabiegi, konieczne jest zwiększenie podaży glikokortykosteroidów. Ich niedobór w takich sytuacjach może doprowadzić właśnie do wystąpienia przełomu nadnerczowego. Podobnie sytuacja wygląda w przypadku zakażeń przewodu pokarmowego czy incydentów biegunek bądź wymiotów, ponieważ predysponują one do spadku wchłaniania hydrokortyzonu z przewodu pokarmowego.
Osoby leczone z powodu niewydolności kory nadnerczy powinny konsultować z lekarzem przyjmowane leki i regularnie wykonywać kontrolne badania hormonalne. Nadczynność tarczycy czy niektóre przyjmowane leki bardzo często przyczyniają się do przyspieszenia metabolizmu glikokortykosteroidów i wzrostu ryzyka wystąpienia przełomu nadnerczowego.
Przełomu nadnerczowego nie wolno wykluczyć również u osób bez przewlekłych problemów z nadnerczami. Ostra niewydolność kory nadnerczy może wystąpić przy nagłym uszkodzeniu tego narządu w przebiegu urazu, powikłań sepsy, krwotoków do nadnerczy czy innych ciężkich chorób upośledzających pracę osi podwzgórze – przysadka – nadnercza.
Ostra niewydolność kory nadnerczy – objawy
Ze względu na to, iż jest to stan zagrożenia życia, bardzo ważne jest bardzo szybkie rozpoznanie i podjęcie leczenia. Objawy zwiastujące, niepokojące, które powinny naprowadzić na wstępne rozpoznanie, to:
- brak apetytu,
- nudności i wymioty,
- bóle mięśni,
- złe samopoczucie,
- osłabienie,
- spadek ciśnienia tętniczego,
- skok temperatury.
Nagły wzrost temperatury ciała wynika ze wzrostu poziomu cytokin, które są uwalniane w związku z niedoborem kortyzolu. Kiedy rozwija się przełom nadnerczowy, jego objawy obejmują osłabienie, upośledzenie świadomości, wymioty, biegunkę, znaczne obniżenie ciśnienia z towarzyszącą tachykardią, czyli przyspieszeniem akcji serca. Ostatecznie chory może wpaść we wstrząs. Obniżenie ciśnienia z tachykardią jest o tyle charakterystyczne, że nie reaguje na uzupełnianie płynów. Jeśli przełom nadnerczowy towarzyszy sepsie, a konkretnie wynikającemu z niej rozsianemu krzepnięciu wewnątrznaczyniowemu, tworzą się w skórze wylewy krwi, co stanowi charakterystyczny objaw tzw. zespołu Waterhouse’a i Friderichsena.
W badaniach klinicznych obserwuje się wzrost poziomu potasu, spadek poziomu sodu i glukozy we krwi. Wykonuje się badania hormonalne, które ukazują spadek poziomu kortyzolu we krwi, nawet mimo podania syntetycznej kortykotropiny.
Leczenie przełomu nadnerczowego
Leczenie ostrej niewydolności kory nadnerczy polega przede wszystkim na uzupełnieniu niedoboru kortyzolu (podanie hydrokortyzonu), podaży płynów i wyrównaniu poziomu elektrolitów. Lekarz zawsze powinien dociec przyczyny przełomu nadnerczowego. Leczenie przy podejrzeniu niewydolności kory nadnerczy podejmuje się natychmiast po pobraniu krwi do badań, nie czekając na wyniki.