Pryszczyca to zakaźna choroba zwierzęca powodująca śmierć zainfekowanych osobników i szybko rozprzestrzeniająca się na całe stada. Dotyczy zwierząt racicowych hodowlanych i dzikich. Może przenosić się na człowieka – w takich przypadkach przeważnie ma łagodny przebieg, nie odnotowano śmiertelnych przypadków wśród ludzi.

Pryszczyca u ludzi – drogi zarażenia, objawy i skutki

Człowiek może zarazić się pryszczycą poprzez bezpośredni kontakt z chorym zwierzęciem, jego wydzielinami lub spożycie (surowego) mięsa, mleka i produktów mlecznych, np. sera. W praktyce większość przypadków stanowią lekarze weterynarii. Wirus powodujący pryszczycę – z rodzaju Picornavirus aphtae – obecny jest w wydzielinach zainfekowanych zwierząt, a więc w ślinie, odchodach i w mleku. Zarazić można się przez kontakt z tymi substancjami.

Najbardziej powszechną drogą zakażenia jest jednak droga kropelkowa. Pryszczyca bardzo łatwo przenosi się za pośrednictwem powietrza, a wirus może podróżować na odzieży osób mających kontakt z chorymi zwierzętami, na pojazdach czy innych przedmiotach i narzędziach, które miały styczność z osobnikami chorymi. Może rozprzestrzeniać się w ten sposób na odległość nawet kilkudziesięciu kilometrów. Dlatego w przypadku wykrycia ogniska choroby wymagane jest wśród osób bezpośrednio narażonych na kontakt z wirusem noszenie odzieży ochronnej oraz odkażanie rąk w jednoprocentowej soli kaustycznej.

U ludzi pryszczyca występuje rzadko i zwykle ma łagodny przebieg. Pierwsze symptomy mogą przypominać grypę, ponieważ są to:

• gorączka i związane z nią dreszcze oraz osłabienie,

• bóle głowy,

• bóle mięśni.

Poza tym pojawiają się dolegliwości, takie jak:

• spadek ciśnienia tętniczego krwi,

• suchość w ustach przechodząca w ślinotok – to objawy zwiastujące zmiany chorobowe w jamie ustnej, które pojawiają się po kilku dniach,

• zaczerwienienie śluzówki jamy ustnej,

• wymioty.

Następnie policzki od wewnątrz, wargi, język, nosogardło i u niektórych skóra rąk pokrywają się bolesnymi, drobnymi pęcherzykami. Niekiedy pęcherze występują także między palcami nóg i w spojówkach. Zmiany w tych obszarach czasem ropieją i powodują bolesne nadżerki.

W ciężkich infekcjach pryszczyca u ludzi może mieć bardziej drastyczny przebieg. Niezależnie od postaci (ostrej czy łagodnej) ulega samoistnemu wyleczeniu w okresie od kilku dni do przeważnie 2 tygodni. Nie ma powikłań. Objawy pryszczycy u ludzi w ciężkich przypadkach to oprócz wymienionych:

• pęcherze na twarzy, uszach, kolanach i na błonach śluzowych genitaliów,

• obrzęk krtani i tchawicy,

• zapalenie płuc,

• żółtaczka,

• zaburzenia pracy układu pokarmowego,

• zapalenie mięśnia sercowego.

Z pryszczycą u dzieci może być mylona choroba dłoni, stóp i jamy ustnej (z angielskiego hand, foot and mouth disease) – HFMD, przez podobieństwo nazw – pryszczyca to z angielskiego foot and mouth disease. Są to jednak dwie różne choroby. HFMD może powodować pęcherze na śluzówce jamy ustnej oraz na podeszwach stóp, wewnętrznej stronie dłoni i w pachwinach oraz na pośladkach. Wywołują ją enterowirusy.

Pryszczyca u zwierząt – powoduje śmierć i duże straty ekonomiczne

Pryszczyca u zwierząt zawsze kończy się śmiercią, jej leczenie jest prawnie zakazane, ponieważ nie ma badań potwierdzających skuteczność terapii, a jest to choroba bardzo zaraźliwa i łatwo rozprzestrzenia się na inne osobniki. Oznacza to, że jedno chore w zwierzę w stadzie może być powodem jego całkowitej likwidacji. W związku z tym epidemie pryszczycy przyniosły ogromne straty ekonomiczne w drugiej połowie XX i na początku XXI wieku.

Zainfekowane wirusem zwierzę najpierw dostaje gorączki, traci apetyt i staje się apatyczne. W ciągu kilku dni od zakażenia na śluzówce pyska, przy racicach i na wymieniu (u samic) występują pęcherze. Z czasem mogą one powodować nadżerki. Choroba często powoduje poronienia zwłaszcza u świń i kóz. Te dolegliwości oznaczają łagodną odmianę pryszczycy. Złośliwa postać choroby może wystąpić po pozornym wyzdrowieniu i ustąpieniu objawów. Mimo braku dotychczasowych symptomów chore zwierzęta stają się osłabione, osowiałe, dyszą. Konsekwencją tej postaci choroby zawsze jest śmierć.

Bibliografia:

1. P. McMinn, I. Stratov, L. Nagarajan, S. Davis, "Neurological Manifestations of Enterovirus 71 Infection in Children during an Outbreak of Hand, Foot, and Mouth Disease in Western Australia", Clinical Infectious Diseases, Volume 32, Issue 2, 15 January 2001, s. 236-242, dostęp online 13.10.2017 r.;

2. E. Wei, Foot-and-mouth disease in animals and humans, CMAJ: Canadian Medical Association Journal 2001;164(9):1338;

3. About Hand, Foot, and Mouth Disease (HFMD)