Produkty bezglutenowe stanowią podstawę diety stosowanej u osób chorujących na celiakię, alergię lub nietolerancję glutenu. Na liście żywności naturalnie pozbawionej glutenu znajdują się m.in.: ryż, kukurydza, warzywa, owoce. Produktami przeciwwskazanymi w diecie bezglutenowej są przede wszystkim te na bazie pszenicy, jęczmienia i owsa.

Co to są produkty bezglutenowe?

Produkty bezglutenowe zaliczane są do żywności nie zawierającej glutenu będącego mieszaniną białek roślinnych gluteniny i gliadyny. Gluten występuje głównie w zbożach, takich jak: pszenica, żyto i jęczmień oraz w produktach otrzymywanych na bazie tych surowców. Gluten może być obecny również w zwykłym owsie ze względu na znaczne zanieczyszczenie nim tego rodzaju zboża. Mieszanina gluteniny i gliadyny nie stanowi zagrożenia dla zdrowego człowieka i jest łatwo trawiona przez jego przewód pokarmowy. Gluten wykazuje jednak wysoką toksyczność w stosunku do osób chorujących na celiakię nazywaną inaczej chorobą trzewną. Jest to schorzenie uwarunkowane genetycznie. U osób z celiakią spożycie produktów zawierających gluten prowadzi do uszkodzenia i zaniku kosmków jelitowych, które odpowiadają za wchłanianie substancji odżywczych z pokarmu. Konsekwencją jest zaburzone trawienie i przyswajanie przez organizm składników pochodzących z żywności, co prowadzi do postępujących niedoborów pokarmowych. Jedynym skutecznym sposobem leczenia celiakii jest stosowanie przez całe życie diety bezglutenowej opierającej się na produktach nie zawierających glutenu.

Czy gluten jest nam potrzebny? Odpowiedź na filmie:

Produkty bezglutenowe - lista

Na liście produktów naturalnie niezawierających glutenu znajdują się przede wszystkim: kukurydza, ryż, orzechy, fasola, soczewica, ziemniaki, soja, proso, gryka, sorgo, tapioka, maniok, amarantus, mięso, warzywa oraz owoce. Na podstawie ustaleń Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) do żywności bezglutenowej zalicza się również produkty przetworzone, w których ilość glutenu nie przekracza 20 mg na kilogram. Tego rodzaju artykuły żywnościowe oznaczone są międzynarodowym znakiem przekreślonego kłosa. Produktami dozwolonymi w diecie bezglutenowej są:

• produkty zbożowe: mąki i kasze otrzymywane z naturalnie bezglutenowych zbóż, np. kasza jaglana, gryczana, z prosa, skrobia kukurydziana, ryżowa i z tapioki, makarony z mąk bezglutenowych, pieczywo bezglutenowe (np. kukurydziane), ryż biały i brązowy,
  
• świeże i nieprzetworzone mięso, ryby, jaja,
  
• mleko i produkty mleczne: mleko świeże, zagęszczane, w proszku, kefir, naturalna maślanka, jogurt naturalny, nieprzetworzony ser biały,
  
• napoje: kawa naturalna, herbata, wody mineralne, soki owocowe, kompoty, napary ziołowe,
  
• cukier i słodycze: dżemy, miód, ciasta i ciasteczka na bazie produktów bezglutenowych, kisiele i budynie z mąki ziemniaczanej, kupne wypieki oznaczone symbolem przekreślonego kłosa.
  

Osoby stosujące dietę bezglutenową powinny dokładnie zapoznawać się z etykietami zamieszczonymi na opakowaniach produktów żywnościowych. Wiele z nich może zawierać gluten, a tym samym negatywnie wpływać na stan zdrowia osoby chorej na celiakię. Produktami, w których gluten może występować są np.: kukurydziane płatki śniadaniowe zawierające słód jęczmienny, mąka kukurydziana, gryczana i ryżowa zanieczyszczona glutenem, konserwy rybne i mięsne, wędliny podrobowe, mięsne wyroby garmażeryjne (pulpety, parówki, hamburgery). Ponadto gluten mogą zawierać również: jogurty owocowe, maślanki smakowe, serki topione, śmietana, wyroby seropodobne, gotowe sery białe do serników, przeciery pomidorowe, zupy w proszku, placki ziemniaczane, pasztety i kotlety sojowe.

Produkty zakazane w diecie bezglutenowej

W diecie bezglutenowej całkowitej eliminacji podlegają produkty otrzymane z pszenicy, orkiszu, pszenżyta, jęczmienia i żyta. Niedozwolone jest spożywanie żywności na bazie mąki pszennej, żytniej i jęczmiennej, kaszy mannej, kuskusu oraz wszelkich rodzajów kaszy jęczmiennej: pęczak, perłowej i mazurskiej. Z jadłospisu w diecie bezglutenowej wyklucza się również każdy rodzaj pieczywa nieoznaczony znakiem przekreślonego kłosa, pieczywo cukiernicze suche oraz tradycyjnie wypiekane ciasta, ciasteczka, drożdżówki, pizze itp. Niedozwolone jest jedzenie potraw panierowanych, napojów mlecznych z dodatkiem słodu jęczmiennego oraz ziaren zbóż, a także zup zaprawianych mąką lub podawanych z makaronem czy lanymi kluskami. W diecie w celiakii eliminuje się kawę zbożową oraz płatki pszenne, jęczmienne, owsiane i żytnie.

Produkty bezglutenowe dla dzieci i niemowląt

Stosowanie diety bezglutenowej u dzieci i niemowląt chorujących na celiakię, alergię lub nietolerancję glutenu jest niemałym wyzwaniem do rodziców i wymaga od nich dużej wiedzy dotyczącej problemu. Nieprzestrzeganie zasad diety bezglutenowej może mieć bardzo negatywny wpływ na rozwój dziecka. Konsekwencjami zdrowotnymi mogą być m.in. niski wzrost, padaczka, aftowe zapalenie jamy ustnej, anemia z niedoboru żelaza, przewlekłe i nasilające się zmęczenie. U dziecka z nieprawidłową reakcją na gluten spożycie produktów zawierających mieszaninę gluteniny i gliadyny powoduje występowanie wymiotów, biegunek oraz utraty masy ciała. Produktami bezglutenowymi dla dzieci i niemowląt są m.in. kaszki ryżowe i kukurydziane, chrupki kukurydziane oraz artykuły na bazie bezglutenowego owsa. W diecie dziecka z celiakią zalecane są produkty na bazie mąki gryczanej, ryżowej i z amarantusa, które dostarczają witamin i minerałów niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania i rozwoju organizmu. W codziennej diecie nie powinno zabraknąć również naturalne bezglutenowej żywności, takiej jak: warzywa, owoce, świeżo wyciskane soki, które są źródłem błonnika pokarmowego regulującego pracę przewodu pokarmowego i zapobiegającego zaparciom, na które narażone są dzieci z celiakią. Rodzice dzieci ze zdiagnozowaną celiakią powinni zawsze wybierać produkty oznaczone symbolem przekreślonego kłosa, wówczas mają pewność, że kupowana żywność nie jest zanieczyszczona toksycznym dla malucha glutenem. 

Czy glutenu trzeba się bać? Zobacz na filmie: