Według Naczelnej Rady Lekarskiej w naszym kraju próchnica zębów dotyczy prawie 100% czterdziestolatków i ponad 90% siedmiolatków (źródło). Stan ten trwa od blisko 20 lat. Pomimo przysługujących darmowych usług w ramach kontraktów z Narodowym Funduszem Zdrowia (NFZ) stan uzębienia Polaków się pogarsza. Próchnica zębów rozpoczyna się już nierzadko w 1. roku życia. Pojawia się około 6.–8. miesiąca w pierwszych zębach mlecznych i obejmuje następne wraz z ich wyrastaniem. Poziom zaawansowania tego procesu zwiększa się z wiekiem. 

Za próchnicę odpowiada nie tylko niewłaściwa pielęgnacja zębów, ale także dieta. Jakie jedzenie powinno się wykluczyć z menu, zwłaszcza w przypadku dzieci? Odpowiedź na filmie:

Co to jest próchnica zębów? Objawy i rodzaje

Próchnica zębów to schorzenie, w którym dochodzi do miejscowego odwapnienia szkliwa i rozpadu tkanki twardej zęba. W wyniku tego procesu powstaje ubytek próchnicowy. Ma to związek z obecnością w jamie ustnej bakterii kwasotwórczych (Streptococcus mutans i S. sobrinus) oraz węglowodanów, którymi się żywią. Bakterie, które osadziły się na powierzchni zęba, kolonizują się, tworząc płytkę nazębną, a ta po mineralizacji tworzy kamień nazębny. W kolejnym etapie pod wpływem cukrów prostych bakterie wytwarzają kwas, który odwapnia szkliwo. Nieleczona próchnica zębów prowadzi do zakażania tkanek głębokich zęba i ostatecznie do jego martwicy (źródło).

Rodzaje próchnicy zębów:

• próchnica wczesna – dotyczy dzieci do 6. roku życia, którym usunięto ząb mleczny bądź wypełniono ubytek. Najczęściej dotyka górnych siekaczy i występuje na powierzchni przy dziąśle. Istnieje także ostra forma próchnicy wczesnej, która następuje gwałtownie, dotyka powierzchni gładkich oraz atakuje wiele zębów równocześnie,
  
• próchnica butelkowa – dotyczy dzieci, które często piją z butelki i objawia się brązowymi lub białymi plamami na jedynkach (przy dziąśle), a później także na pozostałych zębach. Zazwyczaj ma ostry charakter – towarzyszy jej ból,
  
• próchnica kwitnąca – dotyczy najczęściej dzieci, jednak występuje także u młodych osób i objawia się szybko postępującymi zmianami. Obejmuje powierzchnie wielu zębów, najczęściej w miejscach wolnych od próchnicy,
  
• próchnica wtórna – dotyczy dzieci i dorosłych, u których ubytki zostały wypełnione, uległy rozszczelnieniu, co spowodowało ponowny rozwój próchnicy,
  
• próchnica ukryta – dotyczy dzieci i dorosłych, u których próchnica rozwija się nie na powierzchni zęba, a pod szkliwem. Rozwój schorzenia widoczny jest tylko na zdjęciu radiologicznym,
  
• próchnica okrężna – dotyczy dzieci i dorosłych, pojawia się przy szyjce zęba bądź jego korzeniu,
  
• próchnica nietypowa – dotyczy dzieci i dorosłych, którzy mają zęby martwe bądź leczone kanałowo.

Próchnica zębów u dzieci i dorosłych – przyczyny

Na powstawanie próchnicy zębów ma wpływ wiele czynników, np. geny. Tkanka zębowa ma genetyczne uwarunkowania, z których może wynikać jej podatność na próchnicę, a także sprzyjająca powstawaniu schorzenia nieprawidłowa mineralizacja, formowanie szkliwa i wchłanianie fluoru. Kolejną przyczyną powstawania próchnicy są nawyki żywieniowe. Im więcej w diecie cukrów prostych (słodzone napoje gazowane, słodycze, żywność typu fast food itp.), tym większe ryzyko powstawania próchnicy. Nie bez różnicy jest także nocne spożywanie posiłków, po których zęby nie są myte – resztki pokarmu pozostające w szczelinach zębowych to idealna pożywka dla bakterii. Do rozwoju próchnicy przyczyniają się także: wcześniactwo, niska masa urodzeniowa, powikłania w okresie ciąży i porodu, procesy chorobowe, dystrepsja oraz zaburzenia metabolizmu i toksyny (źródło). Przyczyną powstawania próchnicy jest także nieprzestrzeganie higieny jamy ustnej. Nieregularne mycie zębów, zbyt krótkie, nieumiejętne i niedokładne szczotkowanie oraz nieużywanie past z fluorem i nici dentystycznych wpływa niekorzystnie na stan zębów, który może przerodzić się w próchnicę. Ponadto brak regularnych wizyt stomatologicznych i zabiegów profilaktycznych także zwiększa ryzyko próchnicy.

Zobacz także: Fluoroza czyli nadmiar fluoru. Objawy, rodzaje i leczenie fluorozy

Początkowa i zaawansowana próchnica – leczenie

Podczas wizyty stomatologicznej specjalista sprawdza stan uzębienia. W trakcie badania może dostrzec, czy na zębach występują białe (początkowe ogniska próchnicy) lub brązowe plamy (zaawansowana próchnica). Jeśli próchnica nie jest rozwinięta, to stomatolog najczęściej decyduje się na zabieg remineralizacji. Po oczyszczeniu powierzchni nakłada na nią związek fluoru, który odbudowuje uszkodzone miejsce. Natomiast jeśli próchnica zębów jest zaawansowana, to leczenie wymaga borowania i uzupełnienia ubytku materiałem, tzw. plombą. Jeżeli bakterie przemieszczą się w głąb zęba i będą zbliżać się do tzw. miazgi, konieczne będzie leczenie kanałowe. 

Zobacz także: Co to jest lapisowane zębów? Lapisowanie zębów mlecznych, lapisowanie bezbarwne

Aby zmniejszyć ryzyko bądź całkowicie zapobiec próchnicy zębów niezbędna jest profilaktyka. Już od pojawienia się pierwszego zęba należy go szczotkować i wraz z wyrzynaniem się kolejnych wdrażać podstawy higieny jamy ustnej. Regularne, dokładne i umiejętne szczotkowanie, a także częste wizyty u stomatologa skutecznie chronią przed próchnicą.