Migdały należą do tzw. pierścienia chłonnego Waldeyera, czyli skupiska tkanki limfatycznej w gardle. Zalicza się do niego migdały podniebienne, gardłowy, językowy, trąbkowy, a także pasma boczne i grudki chłonne. Pierścień chłonny ma stały kontakt z patogenami pochodzącymi ze środowiska zewnętrznego, dzięki czemu może pełnić swoje funkcje. Kontakt z patogenami powoduje, że w migdałach mogą powstać komórki odpowiedzialne za pamięć immunologiczną. Migdały są więc niezbędne, szczególnie w pierwszych latach życia, by układ odpornościowy prawidłowo się rozwinął.
Powiększony migdał gardłowy
Powiększenie migdała gardłowego może wynikać z toczącego się stanu zapalnego gardła. Jest to stan najczęściej odwracalny, niepowodujący drożności dróg oddechowych. Jeśli stany zapalne nawracają, może dojść do trwałego powiększenia migdała gardłowego, co w efekcie upośledza drożność nosogardła. U dzieci z przerośniętym trzecim migdałem pojawia się problem z oddychaniem. Upośledzona drożność nosa zmusza do oddychania przez usta.
Pojawia się tzw. nosowanie tylne, czyli zmiana głosu, chrapanie, bezdech senny. Powiększony migdał predysponuje również do rozwoju niektórych stanów chorobowych, jak przewlekłe zapalenie ucha środkowego, wynikające z zaburzeń jego wentylacji (przytkanie ujścia trąbki słuchowej), a także zapalenie zatok przynosowych i górnych dróg oddechowych. Nos stanowi pewnego rodzaju barierę naturalną przed patogenami. Ogrzewa, oczyszcza i nawilża powietrze wnikające do dróg oddechowych. Jeśli przez dłuższy czas nos wyłączony jest z procesu oddychania, drogi oddechowe narażone są na niekorzystny wpływ nieoczyszczonego, zimnego i suchego powietrza. Brak odpowiedniej wentylacji zatok przynosowych wpływa negatywnie na ich funkcje.
U dzieci z przerostem migdała gardłowego wykształca się tzw. twarz adenoidalna, czyli wąska, długa, ze spłaszczoną częścią twarzową. Dzieci te mają stale rozchylone usta i wysoko wysklepione podniebienie. Takie zmiany morfologiczne dotyczą oczywiście dzieci z przewlekłym, długotrwałym przerostem migdała.
Kiedy usuwać migdałki? Dowiesz się tego z naszego filmu
Rozpoznanie przerostu migdała gardłowego
Otolaryngolog rozpoznaje przerost migdała gardłowego już podczas wstępnego badania przedmiotowego. Wykonuje się następnie m.in. endoskopię, by sprawdzić dokładniej, w jakim stopniu tkanka migdała wypełnia nosogardło i jaka jest jego drożność. U dzieci należy zawsze różnicować przerost migdała z naczyniakowłókniakiem młodzieńczym i nowotworem nosogardła.
Jak leczyć powiększony migdał gardłowy?
Leczenie powiększonego migdała gardłowego polega na jego chirurgicznym usunięciu. Zabieg ten nosi nazwę adenotomii. Bezwzględne wskazania do leczenia chirurgicznego to niedrożność nosa i obecność obturacyjnych bezdechów sennych. Do względnych wskazań zalicza się nawracające zapalenia ucha środkowego i dróg oddechowych, deformacje twarzoczaszki i wady zgryzu.
Powiększone migdały podniebienne
Migdały podniebienne znajdują się pomiędzy łukami podniebiennymi. Ich powiększenie powoduje zaburzenia drożności dróg oddechowych. Jest to bardzo częsta przyczyna bezdechów sennych u dzieci. Rozpoznanie, podobnie jak w przypadku powiększenia trzeciego migdała, stawia otolaryngolog. Już sam wywiad może naprowadzić lekarza na odpowiednie rozpoznanie. Osoby z powiększonymi migdałami podniebiennymi mają następujące objawy:
- niedobór masy ciała i niski wzrost,
- problemy z połykaniem pokarmów stałych,
- kluskowata mowa,
- niedotlenienie, a co za tym idzie – senność, zaburzenia koncentracji, bóle głowy,
- niespokojny sen i głośne chrapanie,
- charakterystyczna pozycja podczas sny – wyciągnięta, wyprostowana szyja, otwarte usta i wysunięta żuchwa.
Jak wygląda zabieg usunięcia migdałków? Dowiesz się tego z naszego filmu
Leczenie powiększonych migdałów podniebiennych również polega na ich chirurgicznym wycięciu. Wykonuje się dwa rodzaje zabiegów:
- tonsillektomię – częściowe usunięcie migdałów podniebiennych, a konkretnie fragmentu wystającego poniżej łuków podniebiennych,
- tonsillektomię – całkowite usunięcie migdała z torebką łącznotkankową.
Leczenie operacyjne powiększonego migdała jest szczególnie wskazane, jeśli pojawia się ropień okołomigdałowy bądź jeśli podejrzewa się rozrost nowotworowy.
Powiększenie migdała u dorosłych
Aktywne procesy powiększania się migdałów dotyczą przede wszystkim dzieci między 3. a 7. rokiem życia. W dalszych etapach rozwoju ulegają stopniowemu zanikowi, tzw. inwolucji. Proces ten trwa do okresu pokwitania. Wtedy przerastają też pasma boczne i grudki chłonne. U dorosłych więc częściej dochodzi do powiększenia grudek i węzłów chłonnych niż tak wyraźnego jak u dzieci powiększenia migdałów.
Jednostronne powiększenie migdała
Uszkodzenie migdałów podniebiennych może być niesymetryczne. Powiększenie jednego migdała może być wywołane infekcją bakteryjną, grzybiczą, a także kiłową czy gruźliczą. Jednostronne powiększenie migdała może być również niepokojącym objawem rozwijającego się nowotworu, w tym chłoniaka.
Jak długo goją się rany po wycięciu migdałków? Odpowiedź znajdziesz w naszym filmie