Świadomość to stan psychiczny, w którym dana osoba zdaje sobie sprawę ze zjawisk wewnętrznych i tych zachodzących w środowisku zewnętrznym oraz potrafi na nie odpowiednio reagować. Pamięć natomiast jest zdolnością rejestrowania i przywoływania informacji. Pomroczność jasna to jedno z zaburzeń świadomości i pamięci. Inaczej określa się ją jako organiczne zaburzenia dysocjacyjne. W Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 znajduje się na pozycji F06.5.
Co to jest pomroczność jasna?
Pomroczność jasna określana inaczej jako zamroczenie jasne lub organiczne zaburzenia dysocjacyjne. To zespół objawów związany z zaburzeniami świadomości, pamięci i postępowania przy jednoczesnym zachowaniu zborności (spójności) ruchów i wykonywanych czynności. Stan pomroczny jasny może występować jako część zespołu zamroczeniowego, należącego do jakościowych zaburzeń świadomości. Charakteryzują się one wyraźną zmianą zachowania i przebiegają bez utraty przytomności. Jego początek i koniec są zawsze nagłe i gwałtowne. Stan zamroczenia trwa od kilku minut do kilku tygodni. Zespół zamroczeniowy dzieli się na kilka podtypów:
- zamroczenie jasne – działania jednostki objętej tym rodzajem zamroczenia są względnie spójne i zorganizowane, ale występują znaczne zaburzenia pamięci; do tej grupy należy pomroczność jasna;
- zamroczenie wytwórcze – jednostka jest zdezorganizowana i całkowicie podporządkowana urojeniom;
- stan ekstatyczny – jednostka posiada względną orientację, towarzyszy jej nastrój ekstatyczny, któremu jest całkowicie podporządkowana;
- stany wyjątkowe – afekt patologiczny (gwałtowne i niezrozumiałe reakcje wywołane konkretną sytuacją) i upojenie alkoholowe.
Pomroczność jasna, rozumiana jako organiczne zaburzenia dysocjacyjne, to częściowa lub całkowita utrata poczucia własnej tożsamości, kontrolowania swojego zachowania, zdolności odbierania bodźców i wrażeń pochodzących z zewnątrz oraz przywoływania zdarzeń i informacji z przeszłości. Nieprawidłowości mają podłoże organiczne, czyli są związane z uszkodzeniem struktur układu nerwowego.
Objawy pomroczności jasnej
Objawy pomroczności jasnej pojawiają się nagle, a moment ich wystąpienia jest trudny do przewidzenia. Zazwyczaj nie są także wywoływane żadną konkretną sytuacją bądź bodźcem zewnętrznym. Aktywność osoby dotkniętej schorzeniem jest spójna, jednak może zachowywać się irracjonalnie i zupełnie inaczej niż zwykle, a motywacja jej czynów nie jest znana. Występują natomiast zaburzenia orientacji, emocji, znacznie ograniczona jest pamięć. Jednostka w stanie pomroczności jasnej jest odbierana przez otoczenie jako roztargniona, zamyślona, nieobecna.
Objawy pomroczności jasnej zwykle mijają po kilku godzinach lub dniach - równie nagle, jak wystąpiły. Po epizodzie zamroczenia pamięć jednostki jest całkowicie zaburzona. Nie potrafi ona sobie przypomnieć większości wydarzeń z okresu choroby, a niekiedy także tych, które ją poprzedzały. Nie zdaje sobie także sprawy z czynów, które dokonała.
Obraz kliniczny zespołu zamroczeniowego może obejmować także:
- niekomunikatywność,
- nieprzewidywalność reakcji,
- zmianę tempa aktywności,
- dezorientację w czasie, miejscu i własnej tożsamości.
Pomroczność jasna a zaburzenia pamięci
Pamięć pozwala na chwilowe lub stałe zachowanie informacji. Składają się na nią 3 elementy: zapamiętywanie, przechowywanie i odtwarzanie.
Jak jest zbudowany i jak działa układ nerwowy? Dowiesz się tego z filmu:
Zaburzenia pamięci dzieli się na:
- jakościowe – amnezja (niepamięć), hipermnezja (wzmożone zapamiętywanie), hipomnezja (ograniczenie pamięci), ekmnezja (przeżywanie przeszłości jako teraźniejszości);
- ilościowe – wypowiadanie fałszywych wspomnień (konfabulacje), wspominanie wydarzeń, które nie mogły mieć miejsca, błędne usytuowanie wydarzeń w czasie, zniekształcenie wspomnień.
Pomroczność jasna charakteryzuje się znacznym zaburzeniem pamięci. Po epizodzie zamroczenia osoba chora doznaje całkowitej amnezji. Nie jest w stanie przypomnieć sobie żadnych wydarzeń z okresu choroby ani tego, co robiła, gdzie była, z kim rozmawiała, jak się czuła i co myślała. Pewne nieprawidłowości związane z pamięcią pojawiają się także już podczas samego ataku zamroczenia jasnego.
Pomroczność jasna a poczytalność
Pomroczność jasna zaliczana jest do zespołu zamroczenia, który zgodnie z art. 31 § 1 Kodeksu karnego spełnia kryteria niepoczytalności. Jest to zakłócenie czynności psychicznych, które nie pozwala jednostce rozpoznać, że popełnia ona czyn zabroniony. Sąd stwierdza niepoczytalność na podstawie opinii biegłych psychiatrów i psychologów.
Bibliografia:
Psychiatria. Podręcznik dla studentów medycyny, red. A. Bilikiewicz, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2004.