Owulacja (inaczej jajeczkowanie) to fizjologiczne zjawisko związane z cyklem miesięcznym kobiety. Jest to proces uwolnienia z jajnika komórki jajowej, która od tego momentu przemieszcza się jajowodem w stronę światła macicy i przez ok. 18–24 godziny jest gotowa do zapłodnienia.

Na czym polega owulacja i jak przebiega?

Czynnikiem, który stymuluje jajeczkowanie, jest produkcja hormonów przez oś podwzgórze-przysadka. Podwzgórzowy hormon – gonadoliberyna (GnRH) – powoduje wydzielanie przez przysadkę dwóch kolejnych substancji: folikulotropiny (FSH) i lutropiny (FH, zwanej też hormonem luteinizującym). Substancje te są wydzielane do krwi i krążąc z nią docierają do jajników, stymulując wraz z estrogenami dojrzewanie pęcherzyków Graafa – miejsc, w których zlokalizowane są komórki jajowe.

Przy standardowym przebiegu owulacji komórki jajowe uwalniają się pod wpływem działania FH i FSH pojedynczo, zwykle naprzemiennie – raz z prawego, raz z lewego jajnika. Wynika to z faktu, że dojrzewający i uwalniający komórkę jajową w danym cyklu pęcherzyk Graafa przekształca się w ciałko żółte, które wydziela progesteron. Hamuje on na krótki czas dojrzewanie kolejnych komórek jajowych.

Progesteron powoduje również zmiany w błonie śluzowej wyściełającej macicę, która przygotowuje się na ewentualne przyjęcie zarodka. Jeśli w danym cyklu do nie dojdzie do zapłodnienia lub do zagnieżdżenia się powstałego już zarodka, mniej więcej 14 dni po owulacji rozpoczyna się krwawienie miesięczne, które związane jest ze spadkiem aktywności ciałka żółtego. Rozpulchniona błona śluzowa macicy złuszcza się, powracając do stanu sprzed owulacji. Rozpoczynają się zmiany hormonalne, których efektem jest kolejna owulacja.

Czym jest podwójna owulacja?

Podwójna owulacja jest odstępstwem od standardowego przebiegu cyklu miesięcznego. Nie jest to jednak zjawisko chorobowe, patologiczne. U niektórych kobiet jego prawdopodobieństwo jest zwiększone na skutek pewnych cech genetycznych. W większości przypadków proces ten jest jednak wywołany przez działanie czynników hormonalnych lub środowiskowych, które mogą wpływać na przebieg cyklu miesięcznego. Najbardziej oczywistą przyczyną podwójnego jajeczkowania jest podawanie pacjentce hormonów, które pobudzają dojrzewanie pęcherzyków Graafa. Dzieje się tak np. u osób, które bezskutecznie starają się o dziecko i są pod opieką poradni leczenia niepłodności. Wywołana intensywna owulacja może ułatwiać zajście w ciążę w sposób naturalny albo pozwolić na pobranie komórek jajowych do zapłodnienia pozaustrojowego.

Działające na kobietę czynniki zewnętrzne także wpływają na wydzielanie hormonów i mogą zaburzać ich dynamiczną, opierającą się na sprzężeniu zwrotnym równowagę. Obniżony poziom substancji wywołujących jajeczkowanie w jednym cyklu może wpływać na regulację w kolejnych miesiącach i spowodować czasowy wzrost ich stężenia ponad normę. Pod wpływem niedożywienia, przemęczenia, stresu mogą wystąpić cykle bezowulacyjne. Do podwójnej owulacji dochodzi wtedy, gdy kobieta wróci do pełnego dobrostanu. Do pewnego stopnia na poziomy hormonów płciowych może też mieć wpływ określony typ diety (bogatej w tzw. fitoestrogeny) albo sytuacja, w której kobieta w sposób nieprawidłowy zażywa doustne preparaty antykoncepcyjne (zwłaszcza tzw. dwufazowe).

Zobaczcie, jak niepłodność wpływa na życie kobiety:

Objawy podwójnej owulacji

Podwójna owulacja pojawia się przeważnie jednocześnie. Odstęp między uwolnieniem kolejnych jajeczek nie przekracza zwykle jednego, maksymalnie dwóch dni. Jajeczkowanie nie powoduje widocznych, charakterystycznych objawów. O tym, że do niego doszło, można wnioskować jedynie na podstawie dyskretnych, obserwowanych przez kobietę symptomów pośrednich. Ich zmienność jest bardzo duża i brak jakichkolwiek oznak nie wyklucza faktu, że doszło do owulacji. Najczęstszymi objawami związanymi z jajeczkowaniem są:

• podwyższenie temperatury ciała pod wpływem działania hormonu luteinizującego,
• zmiana konsystencji śluzu szyjkowego (staje się on rzadszy, ale bardziej lepki),
• krótkotrwałe bóle w podbrzuszu,
• niewielkie plamienia z dróg rodnych,
• wzrost popędu płciowego (libido).

Jajeczkowanie może być z dużą dozą pewności potwierdzone dzięki badaniom ultrasonograficznym.

Podwójna owulacja a ciąża bliźniacza

Owulacja obejmująca kilka jajeczek naraz może być przyczyną ciąży mnogiej. Każde z uwolnionych jajeczek może zostać zapłodnione przez inny plemnik, a zarodki zagnieżdżają się w ścianie macicy i rozwijają jednocześnie. W ten sposób podwójna owulacja może doprowadzić do powstania ciąży bliźniaczej. Bliźniaki będą rodzeństwem dwujajowym, ponieważ każde z nich ma inny materiał genetyczny (inaczej niż w przypadku ciąży mnogiej jednojajowej, kiedy dochodzi do podziału zarodka, rozwoju z niego kilku płodów, a wszystkie dzieci mają ten sam zestaw genów).