Perz jest uporczywym chwastem polnym. Roślina ta znana jest z wielu prozdrowotnych zastosowań. Jest to naturalny środek na zaparcia i trądzik. Znajduje zastosowanie przy problemach w pracy układu moczowego. Reguluje zaburzenia gospodarki lipidowej i węglowodanowej. Surowcem leczniczym jest kłącze perzu, które można zbierać samodzielnie lub kupić.

Co to jest perz?

Perz to roślina należąca do rodziny wiechlinowatych. Znanych jest blisko 170 gatunków perzu. Roślina ta występuje przeważnie w strefie klimatu umiarkowanego, a zwłaszcza na terenie Azji. Jest jednym z najpospolitszych i najtrudniejszych do wytępienia chwastów. W Polsce rośnie głównie perz psi, siny, sitowy i właściwy. Najbardziej znany spośród nich jest perz właściwy, znany też jako biały perz, perz pospolity, trawa aptekarska, pyrnik, psia pasza, rolnica, psia trawa, psi ząb, korzenica lub osecz. Pierwszego pełnego opisu tego zioła dokonał w XVI w. niemiecki aptekarz, lekarz i botanik – Theodor Jacob.

Kłącze perzu jako surowiec leczniczy

Surowcem leczniczym jest umyte, wysuszone i oczyszczone z korzeni przybyszowych kłącze perzu. Zbiera się je wiosną i jesienią. Zawiera inozyt (związek organiczny mający charakter witamin z grupy B), witaminę C, łatwo przyswajalne węglowodany (trytycynę i fruktozę), alkohole cukrowe (mannitol i inozytol), śluz, olejek eteryczny, kwasy organiczne (m.in. glikolowy i jabłkowy), związki białkowe, sole mineralne (w tym rozpuszczalne sole krzemu) i flawonoidy (rutynę, baikaleinę, hiperozyd).

Jakie zioła wykorzystywano w medycynie staropolskiej? Zobaczcie:

Jak wygląda perz?

Perz osiąga wysokość 30–150 cm. Łodyga jest wzniesiona. Razem ze źdźbłem wyrastają sinozielone lub sine liście, równowąskie, z wierzchu szorstkie. Drobne kwiaty tworzą kłosy złożone o długości 10 cm. Kłącze perzu jest walcowate, jasnożółte, lśniące, bezzapachowe, o słodkim smaku. Ma grubość do 3 mm i długość do 1 m. Jest puste w międzywęźlach i pełne w węzłach. Na jego powierzchni znajdują się resztki korzeni przybyszowych, a czasem łuskowate liście.

Zastosowanie kłącza perzu

Właściwości lecznicze perzu właściwego cenione są od dawna. Kłącze perzu ma szerokie zastosowanie. Wykorzystuje się je w terapii schorzeń wątroby i trzustki. Przeciwdziała stłuszczeniu wątroby i zaburzeniom wytwarzania żółci. Ma korzystny wpływ na przebieg leczenia cukrzycy i reumatyzmu. Może być stosowane jako źródło fruktozy dla diabetyków.

Obniża poziom cholesterolu i cukru we krwi. Pobudza gruczoły wydzielania wewnętrznego. Posiada działanie przeciwmiażdżycowe, przeciwgorączkowe, napotne, przeciwzapalne, powlekające, odtruwające, wykrztuśne, przeciwsklerotyczne oraz bakterio- i fungistatyczne. Łagodzi objawy uporczywego kaszlu i gruźlicy.

Kłącze perzu wykazuje właściwości moczopędne. Pobudza filtrację w kłębuszkach i zwiększa ilość wydalanego moczu. Stosuje się je w skazie moczanowej, stanach zapalnych dróg moczowych (zapaleniu pęcherza moczowego, cewki moczowej, w drażliwym pęcherzu, zapaleniu i łagodnym przeroście gruczołu krokowego), kamicy nerkowej i przypadkach upośledzonej czynności wydzielniczej nerek z obrzękami. Oczyszcza krew i ułatwia wydalanie z organizmu toksycznych produktów przemiany materii, a głównie mocznika.

Kłącze perzu stosowane jest na odchudzanie, bo pęczniejąc w przewodzie pokarmowym, poprawia motorykę jelit. Niegdyś popularne były lewatywy z odwaru z kłączy perzu przy obstrukcji.

Roślina ta wpływa pozytywnie na kondycję włosów, skóry i paznokci. Dla cery wymagającej nawilżenia dedykowane są preparaty wzbogacone w substancje biologicznie czynne z perzu właściwego. Przygotowuje się z niego maseczki kosmetyczne, które wywierają korzystny wpływ na cerę tłustą, regenerując ją i ujędrniając. Stosowany jest do łagodzenia zmian skórnych w przebiegu trądziku młodzieńczego, czyraków, ropni i wrzodów. Zawarte w nim śluzy działają osłaniająco w nieżytach górnych dróg oddechowych. Wśród innych właściwości perzu wymienia się zapobieganie nadmiernej łamliwości i przepuszczalności naczyń. Przeciwdziała procesom starzenia się tkanki łącznej skóry i chrząstek stawowych. Perz polny znosi niekorzystny wpływ długotrwałej antybiotykoterapii na przewód pokarmowy.

Jak stosować perz?

Dopuszczalne jest użycie surowca w ilości 6–9 g na dobę, czyli 2–3 g 3 razy dziennie przez 7–10 dni dla osób powyżej 12 roku życia. Z perzu można przygotować napar. Łyżkę suszonych rozdrobnionych kłączy zalewa się 1 szklanką wrzątku, po czym odstawia na 10 minut pod przykryciem. Herbatę z perzu należy spożywać po szklance, 2–3 razy dziennie. Z kolei odwar z perzu przygotowuje się, zalewając 2 szklankami gorącej wody 1,5 łyżki kłączy. Miksturę gotuje się przez 20 minut i spożywa po 0,5 szklanki, 3 razy dziennie. Może też służyć jako dodatek do wypieku chleba.

Perz jest częstym składnikiem mieszanek ziołowych stosowanych na anemię, w skład których wchodzi 25 g goryczki, 25 g krwawnika, 20 g perzu, 20 g kopru i 10 g kłębki słodyczki. Można go znaleźć w mieszankach na arytmię serca, które zawierają 30 g korzenia perzu, 30 g kopru włoskiego, 30 g kozłka lekarskiego i 10 g korzenia lukrecji. Ponadto znajduje się w mieszance na oczyszczenie krwi złożonej z 30 g drewna jałowca, 30 g korzenia łopianu, 15 g perzu, 15 g jagód jałowca i 10 g korzenia lukrecji. Przy każdej z mieszanek należy l łyżkę stołową ziół zalać l filiżanką wrzącej wody. Po 10–15 minutach naciągania napar przecedza się i pije ciepły – 2–3 filiżanki dziennie.

Przy jakich dolegliwościach warto pamiętać o ziołach? Sprawdźcie: 

Bibliografia:

1. Mirek Z., Piękoś-Mirkowa H., Zając A., Zając M., Flowering plants and pteridophytes of Poland: a checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski, Kraków, Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002.

2. Czapska-Pietrzak I., Studzińska-Sroka E., Bylka W., Kłącze perzu (Graminis rhizoma) – związki czynne i aktywność biologiczna, „Postępy Fitoterapii”, 2017, 18(3), s. 190-195.

3. Olesińska K., Sugier D., Luchowska K., Znaczenie gospodarcze roślin leczniczych, W: Maciąg M., Szklarczyk M., Rośliny w medycynie, farmacji i przemyśle, Lublin, Wydawnictwo Naukowe TYGIEL, 2016, s. 17-32.

4. Leśnicka M., Zielska, zioła i ziółka, Gdańsk, Tower Press, 2000.