Osteopenia jest chorobą szkieletu. Nieleczona, może prowadzić do rozwoju osteoporozy. Terminem „osteopenia” określa się zmniejszenie masy mineralnej tkanki kostnej. W przeciwieństwie do osteoporozy stan ten nie daje wyraźnych objawów, jednak wymaga obserwacji i przeciwdziałania, by dalej nie pogarszał się stan kośćca.
Osteopenia a osteoporoza
Osteoporoza jest chorobą szkieletu charakteryzującą się znacznie zmniejszoną gęstością mineralną kości, prowadzącą do złamań patologicznych, czyli takich, które powstają u człowieka na skutek nawet lekkiego urazu. Kość poza zmniejszoną gęstością mineralną charakteryzuje się zaburzeniem jakości i struktury. Osteopenia jest natomiast stadium poprzedzającym osteoporozę, czyli charakteryzuje się również zmniejszeniem gęstości mineralnej kości, ale nie w takim stopniu jak osteoporoza. Badaniem pozwalającym rozróżnić te dwa stany jest densytometria.
Na filmie zobaczycie, jak wyglądają kości zniszczone przez osteoporozę. To bardzo poważna choroba:
Densytometria – badanie stwierdzające osteopenię
Densytometria jest badaniem pozwalającym na ocenę gęstości mineralnej kości. Jest to badanie nieinwazyjne, wykorzystujące specjalistyczny aparat rentgenowski. Podczas badania tkanki pochłaniają emitowane wiązki promieniowania X, a wynik pomiaru pozwala na określenie gęstości powierzchniowej kości. Badanie umożliwia określenie, czy u chorego występuje zmniejszona gęstość mineralna kości, czyli osteopenia, czy też pełnowymiarowa osteoporoza. Badanie densytometryczne przypomina zwykłe badanie rentgenowskie (RTG), pozwala zbadać bliższy koniec kości udowej, kręgosłup, a nawet cały kościec. Zalecany do badania jest bliższy koniec kości udowej, a w drugiej kolejności kręgosłup w odcinku lędźwiowym. Badanie całego kośćca jest wskazane właściwie tylko u dzieci, a u dorosłych głównie przy nadczynności przytarczyc.
Wynik badania densytometrycznego ukazuje przede wszystkim wskaźnik T, tzw. T-score. Jest to wskaźnik oznaczający odchylenie standardowe od masy kostnej szczytowej wśród populacji osób zdrowych w przedziale 20–29 lat. Wynik od -1 do -2,5 wskazuje na osteopenię. Jeśli pomiar wskazuje na więcej niż -2,5, wtedy można rozpoznać osteoporozę. U dzieci korzysta się ze wskaźnika Z, tzw. Z-score, będącego odchyleniem standardowym od normy dla danego wieku i płci.
U kogo można podejrzewać osteopenię?
Pomiar gęstości mineralnej kości powinien być wykonany w następujących grupach, u których ryzyko osteopenii jest duże:
- kobiety powyżej 65. roku życia i mężczyźni powyżej 70. roku życia;
- kobiety przed 65. rokiem życia, u których stwierdza się czynniki ryzyka złamań;
- kobiety i mężczyźni, u których doszło do złamania, które u zdrowych ludzi nie powstałoby po urazie o takiej sile;
- osoby przyjmujące leki obniżające gęstość mineralną kości;
- osoby z zaburzeniami hormonalnymi, zespołami złego wchłaniania, chorobami powodującymi niedobór wapnia pozyskiwanego z diety i chorobami zwyrodnieniowymi;
- osoby z niską masą ciała (niskim wskaźnikiem BMI).
Kto częściej choruje na osteoporozę? Odpowiedź znajdziecie tutaj:
Przyczyny osteopenii
Najczęściej osteopenia jest wynikiem starzenia się układu kostnego. Nasila się szczególnie w okresie pomenopauzalnym u kobiet i u mężczyzn w podeszłym wieku. Spadek gęstości mineralnej kości jest nieodłącznym elementem starzenia się organizmu, a początki tego procesu najczęściej mają początek już w wieku 40 lat, a nawet wcześniej.
Główne przyczyny osteopenii są zarazem wskazówką, jak można zapobiegać chorobie już w młodym wieku. Należą tu:
- nieodpowiednia dieta (zbyt mała podaż wapnia i witaminy D),
- palenie papierosów,
- alkohol,
- niska aktywność fizyczna,
- niewielka ekspozycja na promieniowanie słoneczne.
Zdarza się, że zmiany osteopeniczne są wtórne do przyjmowanych leków (glikokortykosteroidy lub leki przeciwpadaczkowe) czy chorób przewlekłych, jak nadczynność tarczycy, nadczynność przytarczyc, zaburzenia wchłaniania, cukrzyca, menopauza.
Objawy osteopenii
Nie ma żadnych objawów zwiastujących osteopenię. W cięższych, bardziej zaawansowanych stadiach może wystąpić ból, natomiast tendencja do złamań pojawia się dopiero przy gęstości mineralnej kości będącej rozpoznaniem osteoporozy. U starszych osób pierwsze objawy mogą być na tyle niedostrzegalne, że dochodzi do patologicznych złamań kręgów, stopniowego garbienia się i powikłań z tym związanych. Inne nieswoiste symptomy, przez które schorzenie jest często lekceważone, to zespół bólowy kręgosłupa, a także niewielkie objawy ze strony układu oddechowego, np. kaszel.
Leczenie osteopenii
Osteopenia nie jest chorobą, a stanem poprzedzającym chorobę, jaką jest osteoporoza. Leczenie osteopenii jest raczej formą profilaktyki i prewencji osteoporozy. Polega na odpowiedniej suplementacji witaminy D i wapnia, zdrowej diecie, aktywności fizycznej, a także działaniach polegających na eliminacji wszystkich współistniejących czynników ryzyka.