Ortoptysta ściśle współpracuje z lekarzem okulistą przy diagnozowaniu, leczeniu i rehabilitacji dorosłych i dzieci z problemami takimi, jak niedowidzenie, uciekanie oka, zez, zaburzenia akomodacji, nieprawidłowa zbieżność oczu i zaburzenia widzenia stereoskopowego. Do specjalisty mogą zgłaszać się również pacjenci, którzy mają problemy z czytaniem lub wymagają rehabilitacji po zabiegu chirurgicznym w obrębie gałki ocznej. Ortoptysta pracuje w poradni leczenia zeza i niedowidzenia, przychodni okulistycznej oraz gabinecie ortoptycznym. Badanie odbywa się bezpłatnie w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ) lub prywatnie.
Czym jest ortoptyka?
Ortoptyka to dziedzina okulistyki, która zajmuje się diagnozowaniem, leczeniem i rehabilitacją zaburzeń widzenia obuocznego oraz widzenia przestrzennego (stereoskopowego). Terapia polega na wykonywaniu indywidualnie dobranych ćwiczeń ortoptycznych, które powinny stanowić integralną część specjalistycznego leczenia okulistycznego rozpoznanych wad.
Kim jest i czym zajmuje się ortoptysta?
Ortoptysta to specjalista zajmujący się ortoptyką. Do jego zadań należy badanie, diagnozowanie, rehabilitowanie i usprawnianie narządu wzroku u osób, u których występują trudności w prawidłowym widzeniu, współpracy obu gałek ocznych lub zaburzenia koordynacji wzrokowo-ruchowej. Ortoptysta prowadzi terapię u dzieci i dorosłych w następujących przypadłościach:
- zez i uciekanie oka,
- niedowidzenie,
- osłabione widzenie obuoczne,
- nieprawidłowa akomodacja (problemy z uzyskiwaniem ostrości przedmiotów, które znajdują się daleko lub blisko),
- zaburzenia fiksacji,
- zaburzenia widzenia stereoskopowego.
Ortoptystą może zostać każda osoba, która ma wykształcenie minimum średnie i ukończyła szkołę policealną (publiczną lub prywatną) w zawodzie ortoptysta. Nauka kończy się egzaminem państwowym potwierdzającym zdobyte w ciągu 2 lat umiejętności teoretyczne i praktyczne. Absolwent jest przygotowany do takich zadań, jak:
- wykonywanie badań ortoptycznych i okulistycznych,
- dobieranie pomocniczego sprzętu optycznego,
- prowadzenie indywidualnie dobranych ćwiczeń ortoptycznych,
- podejmowanie działań profilaktycznych,
- współpraca z okulistą i innymi członkami zespołu medycznego,
- komunikacja i praca z pacjentem w każdym wieku.
W Polsce zawód ortoptysta powstał w 1979 roku.
Badanie ortoptyczne
Badanie ortoptyczne jest przeprowadzane u każdego pacjenta, który zgłasza się do poradni leczenia zeza i niedowidzenia lub gabinetu ortoptycznego. W ramach diagnostyki wykonuje się następujące badania:
- ostrości wzroku,
- akomodacji i konwergencji,
- ruchomości gałek ocznych,
- koordynacji wzrokowo-ruchowej,
- widzenia stereoskopowego,
- korespondencji siatkówkowej,
- poszczególnych stopni widzenia obuocznego,
- rozstawu źrenic,
- określenie kąta zeza.
W ramach badania ortoptycznego można wykonać również ocenę dna oka, pola widzenia, ruchów oczopląsowych oraz ciśnienia śródgałkowego. Wszystkie te testy są przydatne w postawieniu prawidłowej diagnozy, ustaleniu planu leczenia oraz monitorowaniu skuteczności terapii.
Kiedy zgłosić się do ortoptysty?
Do ortoptysty może zgłosić się każda osoba dorosła, u której wystąpiły jakiekolwiek zaburzenia związane z widzeniem obuocznym (m.in. dwojenie obrazu, brak ostrości, trudności z określeniem odległości, częste łzawienie oczu). Badaniu ortoptystycznemu powinny zostać poddane także dzieci, u których rodzice zaobserwowali:
- mrużenie oczu lub przymykanie jednego oka podczas patrzenia na konkretny przedmiot,
- zezowanie jednego oka,
- opadanie górnej powieki,
- przechylanie głowy na bok,
- trudności w czytaniu i pisaniu,
- podchodzenie blisko telewizora lub przybliżanie przedmiotów do oczu.
Do poradni ortoptycznej kierowane są również osoby, które przeszły zabieg chirurgiczny w na gałce ocznej i wymagają rehabilitacji lub usprawnienia narządu wzroku.
Ćwiczenia ortoptyczne
Ćwiczenia ortoptyczne są dobierane indywidualnie do każdego pacjenta. Odbywają się w gabinecie pod okiem specjalisty oraz w domu. Ich celem jest usprawnienie narządu wzroku, wzmocnienie mięśni oka, poprawa widzenia, a także rozwój i rehabilitacja nieprawidłowych funkcji wzrokowych. Systematycznie wykonywane ćwiczenia ortoptyczne pozwalają osiągnąć bardzo dobre efekty terapeutyczne.
Ćwiczenia ortoptyczne to bezinwazyjna, bezbolesna i całkowicie bezpieczna metoda leczenia. Podczas terapii wykorzystuje się specjalne tablice okulistyczne, przedmioty wymagające skupienia wzroku, a także gry i karty edukacyjne, które ćwiczą koordynację wzrokowo-ruchową, spostrzegawczość i koncentrację. Stopień trudności ćwiczeń jest dostosowany do możliwości i wieku pacjenta.
Zobacz film: Jak utrzymać wzrok w dobrej formie?
Bibliografia:
1. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach, http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20120000184/O/D20120184.pdf, [dostęp: 20.08.2019].
2. Standard badań ortoptycznych Polskiego Towarzystwa Ortoptycznego im. prof. K. Krzystkowej, http://pto-ipkk.pl/standard-badan/, [dostęp: 20.08.2019].