Olej palmowy od lat jest przedmiotem dyskusji toczącej się wśród ekspertów do spraw zdrowia. Podzielone zdania wynikają poniekąd z dwóch rodzajów tego tłuszczu, dostępnych na rynku pod wspólną nazwą. Pierwszy z nich to surowy olej palmowy nierafinowany, zawierający wiele składników, korzystnie wpływających na zdrowie. Drugi rodzaj to rafinowany, utwardzony olej palmowy. W roku 2016 Europejski Urząd do spraw Bezpieczeństwa Żywości stworzył raport, w którym wyraził zaniepokojenie wysoką zawartością substancji szkodliwych w przetworzonym (utwardzonym) oleju palmowym. Z dużą dozą prawdopodobieństwa należy więc uznać go za produkt niebezpieczny dla zdrowia.

Olej palmowy – właściwości

Olej palmowy pozyskuje się z nasion oraz owoców palmy oleistej, nazywanej również olejowcem gwinejskim. Jest to roślina tropikalna, występująca przede wszystkim na terenie Demokratycznej Republiki Konga, Malezji, Indonezji, Ekwadoru. Nieprzetworzony olej palmowy ma półstałą konsystencję oraz intensywną ciemnożółtą lub pomarańczową barwę, która wynika z wysokiej zawartości betakarotenu (z tego powodu czasem mówi się o nim „czerwony olej palmowy”). Wśród pozostałych składników aktywnych, znajdujących się w nierafinowanym oleju, wyróżnia się:

• witaminę E,
  
• witaminę A,
  
• witaminę K,
  
• skwalen,
  
• karotenoidy,
  
• koenzym Q10,
  
• flawonoidy,
  
• kwas mistynowy,
  
• kwas palmitynowy,
  
• kwas stearynowy.
  

Olej palmowy, produkowany do użytku w przemyśle spożywczym, jest oczyszczany (rafinowany) oraz uwodorniany (utwardzany). Podczas tych procesów z oleju usuwane są cenne karotenoidy oraz witaminy, produkt traci więc niemalże wszystkie wartości odżywcze. Pod wpływem rafinacji olej zmienia barwę na jasnożółtą. Utwardzanie ma na celu nadanie olejowi stałej konsystencji, która gwarantuje mu dłuższą przydatność do spożycia i tym samym obniża koszty producentów żywności.

Zobacz film i sprawdź dlaczego olej palmowy jest w tak wielu produktach spożywczych:

Utwardzony olej palmowy – skutki dla zdrowia

W procesie przetwarzania, przebiegającego w wysokiej temperaturze, następują istotne zmiany w budowie komórek tłuszczowych, składających się na olej palmowy. Podczas rafinacji oraz uwodorniania bezpieczne dla zdrowia człowieka kwasy tłuszczowe zostają przekształcone w szkodliwe tłuszcze trans.

Pod wpływem spożycia tłuszczów trans, zmianom mogą ulegać właściwości błon komórkowych w organizmie człowieka – zmniejsza się ich przepuszczalność oraz elastyczność. Co więcej, tłuszcze trans mogą:

• znacznie zwiększać ryzyko miażdżycy,
  
• zwiększać ryzyko chorób serca,
  
• zwiększać ryzyko udaru mózgu,
  
• wywoływać otyłość brzuszną,
  
• podwyższać poziom złego cholesterolu (LDL),
  
• obniżać poziom dobrego cholesterolu (HDL),
  
• zmniejszać odporność komórek na insulinę, a tym samym sprzyjać wystąpieniu cukrzycy typu 2.
  

Olej palmowy – rakotwórczy czy nie?

Europejski Urząd do spraw Bezpieczeństwa Żywości określił utwardzony olej palmowy mianem najbardziej rakotwórczego spośród wszystkich olejów roślinnych. Za kancerogenne uznaje się przede wszystkim pochodne glicerolu, które wytwarzane są pod wpływem procesów utwardzania i rafinacji oleju palmowego.

Utwardzony olej palmowy – zastosowanie w przemyśle spożywczym

Utwardzony olej palmowy uznawany jest za najtańszy surowiec tłuszczowy na świecie. W porównaniu: olej palmowy, a kokosowy, ten drugi okazuje się być nawet dziesięciokrotnie droższy. Z tego właśnie powodu olej palmowy jest chętnie wykorzystywany do produkcji żywności – pozwala na minimalizowanie kosztów i zwiększanie zysków. Nie bez znaczenia dla producentów żywności są również właściwości utwardzonego oleju palmowego. Zachowuje on stałą formę nawet w temperaturze pokojowej, dzięki czemu nadaje pożądaną konsystencję rozmaitym produktom, między innymi margarynom, czekoladom, batonom, chipsom czy majonezom.

Utwardzony olej palmowy może być obecny niemalże we wszystkich grupach produktów spożywczych. Z tego względu, osoby, które chcą się go wystrzegać w codziennej diecie, powinny dokładnie analizować etykiety wszystkich kupowanych produktów. Olej palmowy najczęściej występuje na nich pod jedną z następujących nazw:

• tłuszcz uwodorniony,
  
• tłuszcz utwardzony,
  
• tłuszcz częściowo utwardzony,
  
• tłuszcz roślinny utwardzony,
  
• olej roślinny utwardzony.
  

Olej palmowy nierafinowany – właściwości i zastosowanie

Nieprzetworzony olej palmowy nie tylko nie wykazuje szkodliwości dla zdrowia człowieka, ale może nawet mieć korzystne działanie – pod warunkiem, że jest spożywany na surowo. Duża zawartość przeciwutleniaczy oraz steroli sprawia, że nierafinowany olej palmowy może sprzyjać obniżaniu poziomu złego cholesterolu (LDL) i pozytywnie wpływać na układ sercowo-naczyniowy.

Nierafinowany olej palmowy z powodzeniem można stosować także do pielęgnacji skóry. Zawarte w nim składniki aktywne skutecznie natłuszczają, regenerują i uelastyczniają skórę. Zaleca się stosowanie go w egzemie, przesuszeniu i podrażnieniach. Oleju często używa się do produkcji kosmetyków pielęgnacyjnych, jednak można stosować go również samodzielnie.

Bibliografia:

1. http://www.efsa.europa.eu/en/press/news/160503a