Odma podskórna jest najczęściej skutkiem urazów klatki piersiowej albo powikłaniem zabiegów diagnostycznych lub leczniczych przebiegających z wytworzeniem przezskórnego dostępu do układu oddechowego (płuc, tchawicy, krtani).

Odma podskórna – na czym polega?

Odma podskórna to stan, w którym powietrze przedostaje się pod skórę z wewnętrznych jam ciała. Gromadzi się ono w tkance podskórnej. Ze względu na jej niewielką spoistość może rozprzestrzeniać się ono na większym obszarze. W szczególności dzieje się tak, jeśli ilość gazu pod skórą stopniowo się powiększa albo gdy gromadzi się on w miejscach o dużej ruchomości (na przykład na szyi czy na twarzy w okolicy żuchwy).

Odrębnym przypadkiem jest odma podskórna powstająca w przebiegu zgorzeli gazowej. Gromadzenie się gazu pod skórą wynika z toczącej się infekcji, powstałej po zakażeniu organizmu bakteriami beztlenowymi. Zapoczątkowane przez nie procesy gnilne w obrębie tkanek przebiegają z wytwarzaniem znacznej ilość gazu, który nie wchłania się w całości, ale częściowo pozostaje w tkance podskórnej, tworząc odmę.

Odma podskórna – objawy

Odma podskórna przebiega w bardzo charakterystyczny sposób. W miejscu jej powstania skóra unosi się, sprawia wrażenie obrzękniętej. Zakres zmian może się stopniowo powiększać. Najczęściej zajęte obszary to (ze względu na mechanizm powstawania) ściana klatki piersiowej, szyja oraz powłoki twarzy.

Uniesienie powłok może być znaczne, powodować u chorego nieprzyjemne odczucia: ucisku w obszarze szyi, nabrzmienia i ograniczenia ruchomości ust. Zmiany w obrębie twarzy mogą być na tyle duże, że powodują zniekształcenie szpary powiekowej czy ust albo problemy z mówieniem i połykaniem. W krańcowych przypadkach odmy szyi może dochodzić do duszności i kaszlu oraz przekrwienia twarzy.

Obserwowanym zmianom towarzyszą charakterystyczne objawy przy badaniu palpacyjnym (obmacywaniu). Skóra przy ucisku zagłębia się z charakterystycznym trzaskiem, a podskórny bąbel gazu niekiedy przemieszcza się w bok. Zapadająca się skóra po chwili często wraca do początkowego położenia.

W większości przypadków zmiany powstają bezpośrednio po zadziałaniu bodźca wywołującego odmę i najczęściej daje się go łatwo zidentyfikować. Wyjątek stanowi odma podskórna samoistna, która pojawia się bez widocznej lub znanej wcześniej przyczyny. Postęp zmian w przypadku odmy podskórnej może być bardzo szybki.

Przyczyny odmy podskórnej

Najczęstszą przyczyną powstawania odmy podskórnej są urazy klatki piersiowej. Jeśli w ich przebiegu dochodzi do złamania żeber, uszkodzenia opłucnej i miąższu płucnego albo do przebicia ściany klatki piersiowej i zasklepienia lub zamknięcia opatrunkiem rany skóry, może powstać odma. Powietrze ucieka wówczas z miąższu płucnego do jamy opłucnej i w chwili gdy zwiększa się tam ciśnienie, przepływa do przestrzeni podskórnej. W związku z tym niejednokrotnie obserwuje się dopełnianie (powiększanie) odmy w trakcie intensywnych wydechów, kichania lub kaszlu, używania tłoczni brzusznej. Wtedy ciśnienie w klatce piersiowej wzrasta najbardziej.

Poza urazami częstymi przyczynami odmy podskórnej są powikłania zabiegów, takich jak:

• punkcja lub drenaż jamy otrzewnej,

• operacje torakochirurgiczne lub dokonywane na śródpiersiu,

• próby założenia wkłucia do żyły podobojczykowej,

• wykonanie tracheotomii,

• inne operacje w obrębie szyi,

• ekstrakcja zęba,

• punkcja zatok.

Odma w obrębie twarzy i szyi może pojawić się też przy urazach twarzy przebiegających ze złamaniem kości czaszki i uszkodzeniem zatok.

Osobną przyczynę stanowią sytuacje, w których dochodzi do powstania odmy opłucnowej czy śródpiersiowej wskutek pękania pęcherzyków płucnych. Najczęstszą przyczyną jest rozedma płuc, zmiany zapalne, zwiększenie ciśnienia wydechowego (np. w trakcie ataku astmy) czy uporczywy, ciężki kaszel lub kichanie. Uszkodzenia płuc z odmą powstają też u nurków, pilotów i innych osób narażonych na nagłe zmiany ciśnienia.

Niekiedy do odmy dochodzi w przebiegu choroby nowotworowej, gdy pierwotny lub przerzutowy guz płuca powoduje uszkodzenie i przerwanie ciągłości miąższu płucnego. Powietrze może się też przedostawać do śródpiersia i dalej pod skórę na skutek pęknięcia lub uszkodzenia ściany krtani, tchawicy lub oskrzela.

Jak działa układ oddechowy? Dowiesz się tego z filmu:

Leczenie odmy podskórnej

Najczęściej nasilenie objawów jest na tyle niewielkie, że odma podskórna nie wymaga leczenia. Po ustąpieniu przyczyny przecieku powietrze wchłania się stopniowo i objawy zanikają. Jeśli obejmują dużą powierzchnię twarzy czy szyi i stanowią dla chorego znaczne utrudnienie albo ograniczają jego funkcjonowanie, można podjąć decyzję o założeniu drenażu tkanki podskórnej albo jednorazowym odbarczeniu odmy poprzez nakłucie grubą igłą i odessanie (czy wypuszczenie) gromadzącego się gazu. W przypadku zgorzeli gazowej należy natychmiast podjąć leczenie przyczynowe w warunkach szpitalnych. Trzeba bowiem zahamować ten postępujący w błyskawicznym tempie proces, zanim dojdzie do nieodwracalnych uszkodzeń ciała lub śmierci chorego.