Pierwsze objawy haluksów bywają łagodne, co często wpływa na odwlekanie decyzji o konsultacji lekarskiej i rehabilitacji koślawego palucha. Postępujące schorzenie wywołuje zaburzenia funkcji podporowej stopy podczas chodzenia oraz dynamicznych czynności, jak skakanie, bieganie czy długodystansowe marsze. Na objawy ze strony pierwszego palca narażone są szczególnie kobiety.

Jak powstają haluksy? Objawy, których nie widać

Haluks, czyli paluch koślawy, oznacza zniekształcenie przodostopia na poziomie pierwszego stawu śródstopno-paliczkowego. Przypadłość charakteryzuje się jednocześnie rotacją i szpotawym ustawieniem pierwszej kości śródstopia względem pozostałych palców. Dodatkowo w wyniku patologii tego typu dochodzi do:

• zmiany ustawienia kątowego tzw. stawu Lisfranca, czyli stawu stępowo-śródstopnego;
• kompensacyjnego ułożenia okolicznych tkanek palucha w postaci przykurczu mięśnia przywodziciela i zginacza krótkiego palucha oraz prostownika długiego palucha;
• rozciągnięcia przyśrodkowej powierzchni i skrócenia bocznej części torebki stawowej pierwszego stawu śródstopno-paliczkowego;
• podwichnięcia głowy pierwszej kości śródstopia względem trzeszczek okołostawowych.

Dominującymi objawami haluksów są różnego stopnia zniekształcenia palucha, powstające na skutek sił koślawiących, przewlekle oddziałujących na jego staw śródstopno-paliczkowy. Na etiologię zjawiska składa się wiele uwarunkowań, m.in.:

• predyspozycje anatomiczne i płeć. Haluksy blisko dziesięciokrotnie częściej dotykają kobiety ze względu na ich słabszy wytrzymałościowo aparat torebkowo-więzadłowy, mniejszą powierzchnię stawową i odporność uciskową kości, co sprzyja odkształceniom;
• obuwie z wąskim przodem lub na wysokim obcasie, prowadzące do zgięciowego ustawienia przodostopia, poszerzenia szerokości śródstopia, obniżenia łuku poprzecznego podeszwy i ucisku palucha;
• współistnienie chorób i wad postawy dotyczących kończyn dolnych, takich jak płaskostopie poprzeczne, stopa końsko-szpotawa, przykurcze ścięgna Achillesa i mięśni łydki, choroby układowe na tle reumatoidalnym czy wrodzony, nietypowy kształt palców.

Haluksy – pierwsze i najczęstsze objawy

Początkowe objawy haluksa bywają łagodne lub postępują niezauważone. Paluch koślawy rozwija się w ciągu wielu lat, a jego widoczne manifestacje zależą od predyspozycji pacjenta. Postępujące zniekształcenie pierwszego palca stopniowo staje się przyczyną wielu dolegliwości. Do grupy pierwszych i najczęściej występujących objawów należą:

• nawracające stany zapalne okolicy stawu śródstopno-paliczkowego palucha, będące źródłem uciążliwych dolegliwości bólowych okolicy podstawy pierwszego palca, obrzęku, zaczerwienienia i ocieplenia miejscowego skóry;
• trudności w chodzeniu i komfortowym noszeniu obuwia;
• uczucie pieczenia w okolicy przodostopia podeszwowego;
• postępująca deformacja pierwszego stawu palucha i koślawe ustawienie palca.

Przed zapaleniem haluksa problem zwiastują różnego rodzaju zmiany skórne na podeszwie stopy, wynikające z nierównomiernie rozłożonego ciężaru ciała, przesunięcia głównych punktów podparcia, pogorszenia wytrzymałości struktur stabilizujących stopę oraz osłabienia mięśni dystalnej części kończyny dolnej. Dominującym rodzajem symptomów tego typu są: modzele, nagnioty i zgrubienia zrogowaciałego naskórka od strony głów kości śródstopia, na górnej powierzchni stawów międzypaliczkowych i w przestrzeniach międzypalcowych, a także na bocznej krawędzi stopy oraz po przyśrodkowej stronie podstawy palucha.

Haluks – zaawansowane objawy

Nieleczony haluks systematycznie postępuje, niosąc dyskomfort bólowy w spoczynku i podczas aktywności. Dodatkowo pojawia się ograniczenie zakresu ruchu stawu podstawy palucha i ogólne zesztywnienie palucha, a nasilające się odchylenie przyśrodkowe pierwszego stawu śródstopno-paliczkowego wpływa na pozostałe palce, wymuszając na nich kompensacyjną zmianę ułożenia. Przewlekłe, nieprawidłowe ułożenie czterech kolejnych palców sprzyja utrwaleniu uszkodzeń ich struktur i grozi rozwojem wady w postaci palców młoteczkowatych, szpotawych, koślawych lub szponiastych. Pierwszym objawem haluksa, sugerującym wskazanie do operacji chirurgicznej ze względu na trwałe i znaczne zaburzenia strukturalne w okolicy palucha, jest zachodzenie palucha górą lub dołem na sąsiedni, a nawet trzeci, palec. Paluch koślawy w głębokim stadium choroby może ulec rotacji i nie mieć kontaktu z podłożem. Ponadto zmianom towarzyszy chroniczny ból. Na skutek zaniechania leczenia pierwszych objawów rozbudowany haluks w znacznym stopniu zaburza funkcję podporową kończyny dolnej. W wyniku upośledzenia biomechaniki stopy haluks stopniowo wpływa na komfort chodzenia. Dodatkowo w grupie najczęstszych symptomów schorzenia znajduje się napięta, błyszcząca i sucha skóra wokół haluksa.

Zobacz film: Jak zapobiegać powstawaniu haluksów?

Bibliografia:

1. Brown D., „Sekrety ortopedii”, Urban & Partner, Wrocław 2006;

2. Stark C., „Halluks. Leczenie holistyczne bez operacji”, Kos, Katowice 2018;

3. Waldman S. D., „Atlas zespołów bólowych”, Urban & Partner, Wrocław 2009.