Niewydolność żylna jest zjawiskiem obejmującym objawy związane z zastojem w żyłach. Najczęściej dotyczy to naczyń kończyn. Objawy wynikają z zastoju krwi w naczyniach żylnych na skutek cofania się krwi, zwężeń w obrębie żył czy niedrożności. Pod pojęciem przewlekłej niewydolności żylnej kryją się choroba refluksowa, pierwotna niewydolność zastawek żylnych i zespoły uciskowe.

Przyczyny niewydolności żylnej

Wyróżnia się następujące czynniki ryzyka, które przyczyniają się do powstawania niewydolności żylnej:

• płeć żeńska,

• genetycznie uwarunkowane zmniejszenie wytrzymałości ścian i zastawek żylnych,

• ciąża,

• wiek,

• praca stojąca,

• nadwaga i otyłość.

Objawy niewydolności żylnej

Początkowo chory najczęściej ma uczucie ciężkich nóg. Ma wrażenie, jakby były zbyt wypełnione. Objawy nasilają się szczególnie po całym dniu spędzonym w pozycji siedzącej czy stojącej bez żadnej większej aktywności fizycznej. Odpoczynek z uniesionymi kończynami dolnymi łagodzi objawy. Z czasem można zaobserwować coraz widoczniejsze poszerzanie się żył powierzchownych kończyn dolnych, a także chory zaczyna skarżyć się na skurcze mięśni podudzi, nasilające się nocą. Niewydolność żylna może stać się przyczyną nieprzyjemnego uczucia, jakim jest zespół niespokojnych nóg. W ciągu dnia ból w jest mniej nasilony. Jednak wraz z zaawansowaniem choroby utrzymuje się właściwie przez cały dzień. Chory z czasem ma problem z poruszaniem się ze względu na pojawiające się chromanie przestankowe, czyli ból podczas chodzenia, zmuszający chorego do zatrzymania się. Wraz ze wzrostem ciśnienia w przepełnionych naczyniach żylnych dochodzi do przechodzenia płynu do przestrzeni pozanaczyniowej i tworzenia obrzęków.

Jednym z widocznych, przeszkadzających pod kątem estetycznym, objawów są żylaki. Początkowo mogą one być drobne, niezbyt widoczne. Z czasem dochodzi do ich poszerzenia i powstania widocznych, nieestetycznych zgrubień. Upośledzenie krążenia w obrębie kończyn dolnych powoduje stopniowe zmiany zabarwienia skóry aż po owrzodzenia. Skóra wydaje się objęta procesem zapalnym. Jest zaczerwieniona i obrzęknięta. Z czasem pojawia się również świąd w obrębie skóry łydek.

Jak lekarz rozpoznaje niewydolność żylną?

Badaniem pozwalającym na rozpoznanie niewydolności żylnej jest badanie kolorowym Dopplerem żył kończyn dolnych. W diagnostyce związanej z niewydolnością żylną stosuje się skalę Villalty, która ocenia stopień zaawansowania zespołu pozakrzepowego. W zależności od tego, czy danego objawu nie ma, jest łagodny, umiarkowany bądź ciężki, przydziela się odpowiednio od 0 do 3 punktów za każdy z poniższych objawów:

• ból łydek,

• skurcze mięśni nóg,

• uczucie ciężkości nóg,

• drętwienie,

• świąd,

• obrzęk,

• stwardnienie skóry,

• zmiany przebarwienia skóry,

• owrzodzenia,

• ból przy ucisku,

• żylaki,

• zaczerwienienie skóry.

Wynik powyżej 4 świadczy o obecności zespołu pozakrzepowego, czyli powikłań po przebytej zakrzepicy żył głębokich. Prowadzi to do zmian trwałych i pogłębiania się objawów niewydolności żylnej.

Leczenie niewydolności żył kończyn dolnych

Przede wszystkim należy stosować zalecenia ogólne, nie tylko łagodzące objawy, ale również stanowiące swego rodzaju profilaktykę niewydolności żylnej. Należy unikać nadmiernego ogrzewania kończyn, ponieważ ciepło dodatkowo poszerza naczynia krwionośne i sprzyja zastojowi krwi w kończynach. Konieczne jest wprowadzenie właściwych ćwiczeń i aktywności fizycznej, jak spacery, pływanie czy rower. Osoby narażone na powstanie zakrzepicy żył głębokich i niewydolności żylnej, pracujące długotrwale w pozycji stojącej bądź siedzącej powinny unikać krzyżowania nóg, starać się trzymać nogi na podwyższeniu, a przede wszystkim co najmniej raz w ciągu godziny przejść się chociaż wokół stanowiska pracy. Podczas odpoczynku po pracy warto kłaść się z nogami ułożonymi powyżej poziomu serca.

Profesjonalnym sposobem leczenia i profilaktyki niewydolności żył jest stosowanie pończoch i podkolanówek uciskowych. Powinny być zamawiane i szyte na wymiar. Leczenie uciskowe jest przeciwwskazane, jeśli podejrzewa się niedokrwienie kończyn dolnych, a także stwierdza się niewydolność serca, niekontrolowane nadciśnienie tętnicze czy znaczne zniekształcenia kończyn dolnych.

Przy znacznie poszerzonych żyłach kończyn dolnych można rozważyć leczenie inwazyjne. Do wskazań operowania żylaków zalicza się względy estetyczne (szczególnie w przypadku kobiet) oraz powikłania żylaków – od zmian zapalnych, po zmiany troficzne skóry.