Najczęstszą przyczyną niewydolności wielonarządowej jest sepsa, czyli uogólniona reakcja zapalna organizmu na zakażenie. Obecnie nie ma konkretnych wytycznych w leczeniu tego stanu, a terapia opiera się głównie na podtrzymywaniu równowagi organizmu.
Czym jest niewydolność wielonarządowa?
Niewydolność wielonarządowa (ang. multiple organ dysfunction syndrome, MODS) należy do ciężkich stanów klinicznych zagrażających życiu pacjenta. Wymaga hospitalizacji w warunkach oddziału intensywnej terapii i podjęcia procedur medycznych mających na celu podtrzymanie funkcji życiowych oraz homeostazy. Wynika z powstania niekontrolowanej reakcji zapalnej w reakcji na czynnik zewnętrzny lub jako progresja istniejącego wcześniej zaburzenia. W zespole niewydolności wielonarządowej organizm nie jest już w stanie utrzymywać równowagi, co można zaobserwować w dysfunkcji narządów oraz układów. Rozpoznanie stawia się na podstawie obrazu klinicznego oraz stwierdzenia odchyleń w badaniach laboratoryjnych.
Przyczyny niewydolności wielonarządowej
Przyczyny niewydolności wielonarządowej obejmują:
- ciężką infekcję, w tym przede wszystkim sepsę;
- uraz – wypadek, operację;
- wstrząs;
Czynniki te doprowadzają do wyzwolenia niekontrolowanej odpowiedzi zapalnej w organizmie. Najczęstszą przyczyną niewydolności wielonarządowej jest sepsa, która może doprowadzić do wstrząsu septycznego. U ⅓ pacjentów nie udaje się jednak odnaleźć czynnika sprawczego. Niewydolność wielonarządowa po operacjach, szczególnie ciężkich i rozległych, zdarza się częściej u pacjentów w złym stanie ogólnym. Jej przebieg zależy od ciężkości i rozległości zabiegu. Przypuszcza się również, że osoby z predyspozycjami genetycznymi są bardziej narażone na rozwinięcie tego zespołu ze względu na zaburzone mechanizmy w szlakach komunikacji międzykomórkowej. Podwyższone ryzyko obejmuje również pacjentów z osłabioną odpornością.
Objawy niewydolności wielonarządowej
Objawy niewydolności wielonarządowej zależą od zaawansowania tego stanu oraz ilości organów nim objętych. Najczęściej dysfunkcje wynikają z zaburzeń pracy nerek, układu sercowo-naczyniowego, oddechowego, krzepnięcia oraz wątroby.
Wyróżnia się 4 główne stadia niewydolności narządowej. W stadium pierwszym pacjent ma zwiększone zapotrzebowanie na płyny oraz insulinę, obserwuje się zasadowicę oddechową, hiperglikemię oraz zmniejszone oddawanie moczu. W kolejnym etapie dochodzi do przyspieszenia oddechu i niedotlenienia, stwierdzanego na podstawie badań saturacji krwi. Mogą pojawić się zaburzenia ze strony wątroby oraz układu krzepnięcia. Stadium 3 obejmuje wstrząs ze znacznym spadkiem ciśnienia, z bladością, przyspieszeniem akcji serca oraz ze znacznymi nieprawidłowościami w zakresie gospodarki kwasowo-zasadowej. Zaburzenia krzepnięcia są widoczne, zwykle pojawiają się wybroczyny na skórze. W ostatnim stadium pacjent jest całkowicie zależny od aparatury, która podtrzymuje ciśnienie krwi, ponadto w większości przypadków nie oddaje moczu. W takim stanie może rozwinąć się u niego niedokrwienne zapalenie jelit oraz kwasica mleczanowa.
Pod wpływem dysfunkcji narządów pojawiają się niekiedy niekontrolowane krwawienia. Zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego obejmują nietolerancję pokarmową, w tym biegunki lub zatrzymanie stolca. Chory jest zazwyczaj nieprzytomny i może prezentować objawy ze strony układu nerwowego, wynikające z niedotlenienia i spadku ciśnienia.
Leczenie niewydolności wielonarządowej
Obecnie nie ma wytycznych odnośnie do postępowania ani leku, który pozwoliłby na odwrócenie lub całkowite zahamowanie procesu. Niektóre organy, takie jak wątroba lub skóra, mają łatwiejszą zdolność do regeneracji niż inne i mogą odzyskać swoje funkcje. Działania zespołu medycznego skupiają się na podtrzymywaniu funkcji życiowych: ciśnienia, oddechu, regulacji gospodarki kwasowo-zasadowej i wodno-elektrolitowej. Najważniejszym celem jest utrzymywanie prawidłowego utlenowania tkanek i narządów. Komplikacje pod postacią infekcji mogą być ograniczone przez włączenie żywienia pozajelitowego w ciągu pierwszych 36 godzin. W przypadku zakażenia prowadzi się intensywną antybiotykoterapię.
Efekty leczenia niewydolności wielonarządowej oraz stabilizacji stanu pacjenta możliwe są do ocenienia dzięki regularnym pomiarom parametrów laboratoryjnych. Do oceny równowagi kwasowo-zasadowej służy przede wszystkim gazometria, stężenie kwasu mleczanowego.
Rokowanie w niewydolności wielonarządowej
Śmiertelność w niewydolności wielonarządowej jest bardzo wysoka, szacuje się ją na 27–100% przypadków w zależności od liczby narządów objętych dysfunkcją. Aż 30% zgonów występuje w pierwszych 2 dobach trwania dysfunkcji, a w ciągu 2 tygodni wartość ta sięga 80%. Czynniki ryzyka zwiększające prawdopodobieństwo niekorzystnego rozstrzygnięcia stanu to: podeszły wiek chorego, zaburzenia immunologiczne, zakażenie drobnoustrojami wykazującymi oporność na leczenie. Pacjenci, którzy przeżyją zespół niewydolności wielonarządowej, muszą być poddani długotrwałej rehabilitacji, która nie zawsze prowadzi do całkowitego powrotu do zdrowia.
Zobacz wideo: Historia Pana Waldemara u którego stwierdzono niewydolność serca
Bibliografia:
1. El-Menya A. Multiple Organ Dysfunction Syndrome (MODS): Is it preventable or inevitable? International Journal of Clinical Medicine, 2012, 722–730.
2. Bera P. Powikłania septyczne u pacjentów z mnogimi obrażeniami ciała leczonych w Oddziale Anestezjologii i Intensywnej Terapii. Praca na stopień doktora nauk medycznych. Poznań 2015.
3. Mizock B. The Multiple Organ Dysfunction Syndrome. Disease-a-month. 55 (8), 2009, s. 476–526.