W praktyce klinicznej bardzo często ma się do czynienia z objawami typu bóle brzucha, biegunka, wymioty po spożyciu określonych potraw. Nie zawsze są to objawy zatrucia pokarmowego, częściej, szczególnie u dzieci, mogą okazać się one objawem nietolerancji bądź alergii pokarmowych.

Co to jest nietolerancja pokarmowa?

Nietolerancja pokarmowa to bardzo poważny problem kliniczny, począwszy od uciążliwości objawów i trudności diagnostycznych tego schorzenia. Nietolerancja pokarmowa jest często mylnie określana jako alergia pokarmowa. Jednak w przeciwieństwie do alergii nie ma ona nic wspólnego z układem odpornościowym organizmu. W przypadku alergii organizm nieadekwatnie reaguje, wytwarzając przeciwciała klasy IgE, co uruchamia całą kaskadę reakcji układu immunologicznego. Nietolerancja natomiast wynika z braku lub niewystarczającej ilości enzymu odpowiedzialnego za trawienie danego produktu spożywczego. Nietolerancja pokarmowa jest związana nie z układem odpornościowym, a metabolizmem pokarmów. Przykładem jest nietolerancja laktozy, czyli brak lub niedobór enzymu laktazy w jelitach, który umożliwia jej trawienie. Nietolerancja pokarmowa może być również konsekwencją „rozszczelnienia się” fizjologicznej bariery jelitowej, co ma miejsce przede wszystkim w nieswoistych chorobach zapalnych jelit.

Warto wiedzieć: Alergia pokarmowa - jak objawia się nietolerancja a jak uczulenie pokarmowe?

Objawy nietolerancji pokarmowych

Objawy nietolerancji pokarmowych nie są swoiste, dlatego bardzo trudno czasami odróżnić alergię od nietolerancji czy innego schorzenia przewodu pokarmowego. Nie ma reguły, po jakim czasie pojawiają się objawy nietolerancji. Mogą wystąpić po kilku godzinach, a czasem nawet dopiero na drugi dzień po spożyciu danego pokarmu. Objawy nietolerancji pokarmowych mogą być różne. Zalicza się tu bóle brzucha, wzdęcia, nudności, a w przypadku niemowląt kolki. Czasem nietolerancje pokarmowe objawiają się zupełnie nieswoiście w postaci migreny, ogólnego złego samopoczucia czy osłabienia. Czasami objawem nietolerancji pokarmowej może być nawet fakt, że mimo usilnych prób redukcji wagi, ona uparcie stoi w miejscu. Dlatego też niekiedy nietolerancja pokarmowa i otyłość mogą iść ze sobą w parze.

Diagnostyka nietolerancji pokarmowych

Bardzo często postawienie diagnozy o nietolerancji odbywa się poprzez wywiad i stwierdzenie, że po wyeliminowaniu z diety pewnych grup pokarmów objawy ustały. Jeśli podejrzewa się nietolerancję laktozy, można wykonać wodorowy test oddechowy. Niektóre laboratoria prowadzą badania z krwi na określenie poziomu przeciwciał klasy IgG. Pozwalają one na wykazanie całej listy produktów, których pacjent nie toleruje, i pozwala na ich wyeliminowanie przy współpracy z dietetykiem. Istnieją również dość drogie testy genetyczne, określające tolerancje różnych grup produktów. Warto je wykonać, jeśli trudno jest odnaleźć w pokarmie jedną określoną przyczynę złego samopoczucia.

Leczenie nietolerancji pokarmowej

Aby zniwelować objawy nietolerancji, konieczne jest wyeliminowanie produktów powodujących powstawanie jej objawów. Czasami wystarczy jedynie ograniczenie ilości tych produktów w diecie, a nie ich całkowitą eliminację. Wszystko zależy od stopnia nasilenia danej nietolerancji pokarmowej. Jeśli nietolerancje pokarmowe wynikają z rozszczelnienia się bariery jelitowej, wystarczy eliminacja pokarmu jedynie na pewien okres czasu (co najmniej pół roku), z jednoczesnym włączeniem do diety probiotyków odbudowujących naturalną florę bakteryjną jelit.

Nietolerancje pokarmowe u niemowląt i małych dzieci

U noworodków i niemowląt układ pokarmowy jest jeszcze niedojrzały. W ciągu pierwszych tygodni życia zaczynają go zasiedlać bakterie stanowiące fizjologiczną florę bakteryjną. Często ta niedojrzałość przewodu pokarmowego przekłada się na pojawienie się przejściowych nietolerancji pokarmowych. U noworodków, które wykazują objawy nietolerancji pokarmowej, warto pomyśleć o ograniczeniu w diecie matki produktów laktozowych na kilka dni i ewentualne włączenie probiotyku i kropelek z laktazą. Często okazuje się, że taka nietolerancja bardzo szybko ustępuje i ponowne spożywanie tych produktów po kilku dniach nie wywołuje objawów. U małych dzieci jest podobnie. Czasem wykazują one przejściową nietolerancję pokarmową na niektóre grupy produktów. Nie zawsze utrzymuje się ona na stałe.